بررسی رابطة جامعه‌پذیری و مشارکت سیاسی زنان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه اصفهان

چکیده

در این نوشتار کوشش می‌شود تا تأثیر جامعه‌پذیری بر مشارکت سیاسی زنان در سطوح بالای تصمیم‌گیری در ایران پس از انقلاب، با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی، بررسی شود. به این منظور، با بهره‌گیری از روش تحلیل ثانویه و با مراجعه به داده‌‌ها و آمارهای موجود در وزارت‌خانه‌ها و مجلس شورای اسلامی، در گام نخست به بررسی میزان مشارکت سیاسی زنان در ساختار قوۀ مقننه و مجریه و قضائیه پرداخته شده و سپس نسبت بین مشارکت سیاسی زنان و جامعه‌پذیری بررسی شده است. به‌نظر می‌رسد که مشارکت سیاسی زنان در ساختار قدرت در جمهوری اسلامی ایران اندک است. در پاسخ به این سؤال، که چرا زنان در ساختار قدرت جمهوری اسلامی حضور اندکی دارند، نتایج پژوهش نشان می‌دهدکه زنان، بر اثر جامعه‌پذیری متفاوت و کلیشه‌های جنسیتی که در فرایند جامعه‌پذیری از طریق نهادهایی مثل خانواده، رسانه‌ها، مدارس، نهاد‌های آموزشی به آن‌ها القا می‌شود، سیاست را حیطه‌ای مردانه تلقی می‌کنند و تمایلی به مشارکت سیاسی، مخصوصاً حضور در عرصۀ قدرت، ندارند. به این ترتیب، تمایل‌نداشتن زنان به حضور در عرصۀ قدرت، بیش از آن‌که ناشی از ساختار‌های حاکم بر جامعه باشد، نشئت‌گرفته از جامعه‌پذیری متفاوت دختران و زنان ارزیابی می‌‌شود. اما شرط اول، برای افزایش مشارکت و حضور زنان در عرصۀ قدرت، زدودن و جلوگیری از بازتولید کلیشه‌ها و هویت‌های جنسیتی برخاسته از فرهنگ جامعه در فرایند جامعه‌پذیری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Relation between Social Acceptance and Women’s Political Participation

نویسندگان [English]

  • mina nazari
  • ali alihosseini
  • seyed javad emam joome zade
  • mahdiye poor ranjbar
چکیده [English]

The study was aimed to analyze the effects of social acceptance on women’s political participation in high levels of decision making in post-revolution Iran, in a descriptive-analytic manner. The procedure was divided into two phases. At first, women’s political participation was analyzed in executive, legislative and judicial branches by the help of data collected from the parliament and ministries. Secondly, the relation between women’s political participation and social acceptance has been studied. It was disclosed that women’s political participation is relatively low in power structure in Iran. Upon analysis of data, it became apparent that women, because of their different conception of social acceptance and gender-based clichés, which are instilled by institutions like families, schools, educational centers and media, consider politics as men’s domain and consequently are unwilling to participate politically in the society. Therefore women’s tendency to avoid political participation is not because of Iran’s social constructs but is mainly based on women’s different conception of social acceptance. It could be concluded that the first step in women’s political participation is to stop the reproduction of gender-based clichés and identities in the process of social acceptance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • participation
  • political participation
  • Social acceptance
  • Gender-based clichés
  • family
  • Collective media
  • Educational institutions
احمدی، علی (1382). مجمع تشخیص مصلحت نظام، بررسی سیاسی ـ حقوقی جایگاه ساختار و کارگزار، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ادارۀ تبلیغات و انتشارات (1378). معرفی نمایندگان مجلس شورای اسلامی، از آغاز انقلاب شکوهمند اسلامی ایران تا پایان دورۀ پنجم قانون‌گذاری، تهران.
ازغندی، علیرضا (1389). درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران، تهران: قومس.
اعزازی، شهلا (1373). خانواده و تلویزیون، تهران: مرندریز.
اعزازی، شهلا (1376). جامعه‌شناسی خانواده؛ با تأکید بر نقش ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
اعزازی، شهلا (1390). دگرگونی در نقش زنان، مجموعه مقالات، تهران: اعلم.
اعزازی، شهلا و نسرین جزنی (1380). نگرشی بر تحلیل جنسیتی در ایران، تهران: مرکز و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
امین، محمد (1372). مجموعه قوانین اساسی ـ مدنی، تهران: چاپ خورشید.
بشیریه، حسین (1377). جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: نشر نی.
تاج‌زاده، سیدمصطفی (1381). در دفاع از انتخابات آزاد و عادلانه، تهران: فرهنگ و اندیشه.
«جدول نام و سمت برخی زنان عضو هیئت دولت‌های پنجم تا دهم» (1389). رجانیوز، کد خبر 73847:
جوادی آملی، عبدالله (1371). زن در آینۀ جلال و جمال، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجا.
چابکی، ام‌البنین (1382). «آموزش و جنسیت در ایران»، فصل‌نامۀ مطالعات زنان، س 1، ش 2.
حجازی، الهه (1385). «اصلاح سیمای زن در کتاب‌های درسی ابتدایی: راهی به‌سوی دست‌یابی به‌ فرصت‌های برابر»، فصل‌نامۀ تعلیم و تربیت، ش 3.
حسنی، حسن (1369). مقامات عالی قوۀ مجریه در قانون اساسی ایران و فرانسه و مطالعۀ تطبیقی آن، تهران: دانشگاه تهران.
خاکسار، علی (1380). مجموعه مقالات کارگاه آموزشی توسعۀ مشارکت زنان، تهران: دانشگاه علامه.
دژم، عذرا (1384). اولین زنان، تهران: علم.
راش، مایکل (1377). جامعه و سیاست، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران: سمت.
راوراد، اعظم (1380). «تغییرات نقش زن در جامعه و تلویزیون»، پژوهش زنان، دورۀ اول، ش 1.
رهبر، عباس‌علی (1380). تأثیر عوامل ملی و مذهبی در افزایش مشارکت سیاسی جوانان دانشجو، تهران: مرکز تحقیقات و مطالعات و سنجش برنامه‌ای صدا و سیما.
روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1360). نگرشی به اولین دورۀ مجلس شورای اسلامی، تهران.
سفیری، خدیجه و سارا ایمانیان (1388). جامعه‌شناسی جنسیت، تهران: جامعه‌شناسان.
سیف الهی، سیف‌الله و مریم ابراهیمی (1386). «نقش و منزلت زن در کتاب‌های درسی فارسی مدارس، آموزش و پرورش»، فصل‌نامۀ علوم اجتماعی، س 2، ش 1.
شادی‌طلب، ژاله (1381). توسعه و چالش‌های زن ایرانی، تهران: قطره.
شریف، لیلا (یک‌شنبه 17 اردیبهشت 1391). «جدول تعداد نمایندگان زن در ۹ دورۀ مجلس؛ سهم زنان در خانۀ ملت»، همشهری آنلاین، کد مطلب 169329http://hamshahrionline.ir/details/16932
شعبانی، قاسم (1374). حقوق اسلامی و ساختار جمهوری اسلامی ایران، تهران: اطلاعات.
ظهروند، راضیه، فائزه منشی، فریده ماشینی (1389). «نقش ترکیب جنسیتی دانش‌آموزان در شاخه‌های نظری و مهارتی بر نرخ ورود دختران و پسران به دانشگاه‌ها»، زن در توسعه و سیاست، دورۀ 8، ش 2.
عمید زنجانی، عباسعلی (1367). فقه سیاسی، تهران: امیرکبیر.
فوران، جان (1378). مقاومت شکننده تاریخ تحولات اجتماعی ایران: از سال ۱۵۰۰ میلادی مطابق با ۸۷۹ شمسی تا انقلاب، ترجمۀ احمد تدین، تهران: رسا.
قائمی‌فر، حسن و مجتبی حمایت‌خواه جهرمی (1388). «بررسی تأثیر خانواده بر شکل‌گیری هویت جنسیتی دختران دانشجوی پیام نور در جهرم»، پژوهش جوانان فرهنگ و جامعه، ش 3.
قدسیه، نازیلا (1391). «تحلیل محتوای کتاب‌های درسی مقاطع دبستان و راهنمایی ایران و افغانستان با تأکید بر متغیرهای جنسیتی»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ علوم سیاسی، دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان.
کارنامۀ مجلس شورای اسلامی از دورۀ دوم ـ سال اول (1364). تهران، روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
لاهیجی، شهلا (1372). سیمای زن در آثار بهرام بیضایی؛ فیلم‌ساز و فیلم‌نامه‌نویس، تهران: روشنگران.
مدنی، جلال‌الدین (1366). نظریات شورا دربارة مصوبات مجلس شورای اسلامی و قانون اساسی، تهران: سروش.
مدنی، جلال‌الدین (1369). حقوق اساسی در جمهوری اسلامی، تهران: صدا و سیما.
مصفا، نسرین (1375). مشارکت سیاسی زنان در ایران، تهران: وزارت امور خارجه.
مطهری، مرتضی (1364). پیرامون انقلاب اسلامی، قم: انتشارات وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
منادی‌فر، مرتضی و فاطمه فرشی صبح‌خیز (1389). «بررسی نقش هویت مادران در شکل‌گیری هویت جنسیتی دختران نوجوان شهر تهران»، پژوهش‌نامۀ علوم اجتماعی، س 4، ش 4.
میشل، اندره (1376). پیکار با تبعیض جنسیتی پاکسازی کتاب، خانه، مدرسه و جامعه از کلیشه‌ها، ترجمۀ محمد‌جعفر پوینده، تهران: نگاه.
ناجی راد، محمدعلی (1382). موانع مشارکت سیاسی زنان در فعالیت‌های سیاسی ـ اقتصادی پس از انقلاب، تهران: کویر.
یزدخواستی، بهجت (1372). زنان و تغییرات اجتماعی، تهران: مانی.
یعقوبی، عبدالهاشم (1378). مجموعه قوانین و مقررات سیاسی، قانون مطبوعات، قانون احزاب، قانون انتخابات و آیین‌نامۀ داخلی مجلس خبرگان رهبری، تهران: سکه.
 
Kaase, max and Alan march (1979). ‘ political action. A theory cal perspective’, In Political Action, Participation In Five Western Democracies, London: Sage.
Mcclosky, E. (1985). International Encyclopedia of the Social Sciencos, New York: the Macmillan company.
Milbrath, Lester W. and MadanLalGoel (1977). Political Participation How and Why People Get Involved in Politics, Chicago: Rand McNally.
Norris, Pippa (2001). Count Every Voice: Democratic Participation World wide , Manuscript available.
Parry, Geraint, George Moyser, Neil Day (1992). Political  Participation and Democracy in Britain, Cambridge: Cambridge University Press