گستره جواز عضل در فرض خیانت و تاثیر آن بر روابط حقوقی زوجین

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه بیرجند

2 دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

یکی از احکامی که در قرآن مجید در دو مورد به آن اشاره شده است حکم عدم جواز تضییق، تشدید و تحت فشار قرار دادن زن توسط شوهر برای ابراء یا بازگرداندن بخشی از مهریه و طلاق خلع است. مستفاد از آیه «وَ لا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ ما آتَیْتُمُوهُنَّ إِلّا أَنْ یَأْتِینَ بِفاحِشَةٍ مُبَیِّنَةٍ» و ظهور نهی در حرمت، آن است که تحت فشار قراردادن زن توسط شوهر برای بخشیدن مهر حرام بوده و طلاق واقع شده نیز طلاق خلع نخواهد بود، لکن یک فرض از تحت این حکم عام خارج شده است و آن موردی است که زن مرتکب فاحشه مبینه گردد. اینکه مراد از فاحشه در آیه مذکور چیست و آیا می­توان آن را به تمام روابط نامشروع زوجه تسری داد و آیا این عنوان نیازمند وجود دلیل بر اثبات و حکم دادگاه است یا خیر محل بحث و نظر است لزوم اکتفای به قدر متیقن، حرمت اکل مال به باطل، حرمت عضل، از جمله دلایل محدود کردن استثناء به قدر متیقن است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Permissible Scope of Pressure on Wife (عضل) in the Case of Betrayal And its Impact on the Legal Relationships of Couples

نویسندگان [English]

  • Seyed Mohammad Razavi 1
  • Seyed Ali Razavi 2
چکیده [English]

mentioned twice in Holy Qur'an, husband should not pressure on his wife to restore all or part of dowry or to get khul' divorce. According to the verse 4: 19: ‘And do not make difficulties for them in order to take [back] part of what you gave them unless they commit a clear immorality’ putting pressure on wife by husband to take back dower or to get divorce is forbidden, but the  case of committing to obvious immorality is excluded from this rule. What is the meaning of obvious immorality in the verse and whether it can be extended to all the illegitimate affairs of wife is a controversial issue. The Prohibition of pressure on wife and illicit assignment of property are among the reasons for limiting the exception (the case of committing to obvious immorality) to certainty; i.e.the case should be verified in a certain way

کلیدواژه‌ها [English]

  • khul' divorce
  • dowry
  • obvious immorality
-       قرآن کریم.
-       ابن رشد، أبوالولید محمدبن أحمد(1425هـ - 2004 م). بدایة المجتهد ونهایة المقتصد، القاهرة، دار الحدیث.
-       ابن ضویان، إبراهیم بن محمد بن سالم(1409 هـ 1989م) منار السبیل فی شرح الدلیل، المحقق: زهیر الشاویش، السابعة، المکتب الإسلامی.
-       ابن کثیر، اسماعیل بن عمر(1420 هـ) تفسیر قرآن العظیم، 9 جلد، بیروت، منشورات محمد علی بیضون، دارالکتب العلمیه.
-       ابن مفلح، إبراهیم بن محمد(1418 هـ - 1997 م)، المبدع فی شرح المقنع، بیروت، الطبعة، دار الکتب العلمیة.
-       ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین محمد بن مکرم(1414 ه‍ ق ). لسان العرب، 15 جلد، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر.
-       احسایى، ابن ابى جمهور، محمد بن على(1405 ه‍ ق). عوالی اللئالی العزیزیة، 4 جلد، قم، دار سید الشهداء للنشر.
-       الأزدی، أبو الحسن مقاتل بن سلیمان(1423 هـ). تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت، دار إحیاء التراث.
-       الوسی، محمود افندی(1416ه‍ ق). روح المعانی، منشورات محمد علی بیضون، بیروت، دارالکتب العلمیه.
-       امامى، سید حسن(بیتا)، حقوق مدنى، 6 جلد، تهران، انتشارات اسلامیة.
-       ابوالسعود، محمد بن محمد(1983م). تفسیر ابی السعود - ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
-       ایروانى، باقر(1427 ه‍ ق). دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی على المذهب الجعفری، 3 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
-       بحرانى، یوسف بن احمد(1405 ه‍ ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، 25جلد قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
-       بحرانى آل عصفور، حسین بن محمد(بیتا). الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، 6 جلد، قم، مجمع البحوث العلمیة.
-       البهوتى، منصور بن یونس(1414هـ - 1993م). دقائق أولی النهى لشرح المنتهى المعروف بشرح منتهى الإرادات، عالم الکتب.
-       البهوتى، منصور بن یونس بن صلاح الدین ابن حسن بن إدریس(بیتا). کشاف القناع عن متن الإقناع، دار الکتب العلمیة.
-       البهوتى، منصور بن یونس بن صلاح الدین(بیتا). الروض المربع شرح زاد المستقنع، دار الموید، بیروت- لبنان. موسسه الرساله.
-       تبریزى، جواد بن على، استفتاءات جدید، دو جلد، قم، بینا.
-       التمیمی، محمد بن عبد الوهاب(بیتا). مختصر الإنصاف والشرح الکبیر، الریاض، مطابع الریاض.
-       جبعی عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على(1410 ه‍ ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّى - کلانتر)، 10جلد قم، کتابفروشى داورى.
-       جبعی عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على(1413 ه‍ ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، 15 جلد، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة.
-       جرجانى، سید امیرابوالفتح(1404 ه‍ ق). تفسیر شاهى، 2 جلد، تهران، انتشارات نوید.
-       حرّ عاملی، محمد بن حسن(1409 ه‍ ق). وسائل الشیعة، 30 جلد، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
-       حلّى، فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف(1387 ه‍ ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
-       حلّى، مقداد بن عبد اللّه سیورى، (1425 ه‍ ق )کنز العرفان فی فقه القرآن، 2 جلد، قم، انتشارات مرتضوى.
-       خضیری، محمد بن عبدالله(1420 ه‍ ق). تفسیر التابعین، ریاض، دارالوطن.
-       الخِنْ، مُصطفى و مُصطفى البُغا، علی الشّرْبجی، (1413 هـ 1992 م). الفقه المنهجی على مذهب الإمام الشافعی، دمشق، دارالقلم للطباعة والنشر والتوزیع.
-       الرازی، فخرالدین، أبو عبد الله محمد بن عمر(1420 هـ ). مفاتیح الغیب = التفسیر الکبیر، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
-       راوندى، قطب الدین، سعید بن عبداللّه(1405 ه‍ ق). فقه القرآن، 2 جلد، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
-       رفیعی فروشانی احمدرضا و فریده محمدی سرپیری و فرسیما خامسی پور، «ماهیت وفاداری زوجین از دیدگاه حقوقی، فقهی روانشناسی و جایگاه آن در خانواده»، فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده، سال نهم، شماره 29، زمستان 1393.
-       الزرکشی، شمس الدین محمد بن عبد الله(1413 هـ 1993 م). شرح الزرکشی، دار العبیکان.
-       سامرائی، (1432ه-2011 م). عضل الولی و اثره السیئ علی المرأه و الاسره و المجتمع، امارات- دبی، دائره شئون الاسلامیه و العمل الخیری.
-       سبحانى، جعفر(1414 ه‍ ق). نظام الطلاق فی الشریعة الإسلامیة الغراء، در یک جلد، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام.
-       سیفی مازندرانى، على اکبر(1429 ه‍ ق). دلیل تحریر الوسیلة - أحکام الأسرة، در یک جلد، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
-       الشافعی أبو عبد الله محمد بن إدریس، (1410هـ1990م). الأم، بیروت، دار المعرفة.
-       الشافعی أبو عبد الله محمد بن إدریس(1427 - 2006 م). تفسیر الإمام الشافعی، المملکة العربیة السعودیة، دار التدمریة.
-       شبیرى زنجانى، سید موسى(1419 ه‍ ق). کتاب نکاح، 25 جلد، قم، مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز.
-       شرف الدین، سیدحسین و صالحی زاده عبدالهادی(تابستان 1395) «زمینه­های روابط فرازناشویی در ایران»، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال هفتم، شماره 3.
-       شوشترى، محمد تقى(1406 ه‍ ق). النجعة فی شرح اللمعة، 11 جلد، تهران، کتابفروشى صدوق.
-       شوکانی، محمد(1414 ه‍ ق). فتح القدیر، شش جلد، ،دمشق-سوریه، دار ابن کثیر.
-       الشیرازی، أبو اسحاق إبراهیم بن علی(بیتا). المهذب فی فقة الإمام الشافعی، دار الکتب العلمیة.
-       صاوی، احمد بن محمد(2002 م). بلغه السالک لاقرب المسالک الی‌ مذهب‌ الاما‌م‌ ما‌لک‌: حا‌شیه‌ علی‌ الشرح‌ الصغیر للشیخ‌ احمد الدردیر، بیروت، دارالمدار الاسلامی.
-       صدوق، محمّد بن على بن بابویه(1413 ه‍ ق ). من لا یحضره الفقیه، 4 جلد، قم، دوم دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
-       صدوق، محمّد بن على بن بابویه(1406 ه‍ ق). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، در یک جلد، قم، دار الشریف الرضی للنشر.
-       طباطبایى، سیدمحمد حسین(1371). المیزان فى تفسیر القرآن، 20جلد، قم، اسماعیلیان.
-       الطبری، محمد بن جریر(1420 هـ 2000م). جامع البیان فی تأویل القرآن، مؤسسة الرسالة.
-       الطبری، محمد بن جریر(1422 هـ 2001 م). جامع البیان عن تأویل القرآن، تحقیق: الدکتور عبد الله بن عبد المحسن الترکی، دار هجر للطباعة والنشر والتوزیع والإعلان.
-       طریحى، فخر الدین(1416 ه‍ ق). مجمع البحرین، 6 جلد، تهران، کتابفروشى مرتضوى.
-        طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن(1387 ه‍ ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، 8 جلد، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
-       العثیمین، محمد بن صالح، الشرح الممتع على زاد المستقنع، دار النشر دار ابن الجوزی.
-       عمیدى، سید عمیدالدین(1416ه‍ ق). کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد، 3 جلد، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
-       فاضل هندى، محمد بن حسن( 1416 ه‍ ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
-       فیض کاشانى، محمدمحسن(بیتا). مفاتیح الشرائع، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
-       القرشی، أبومحمد عبد الله بن وهب(2003 م) تفسیر القرآن من الجامع لابن وهب، الطبعة الأولى، دار الغرب الإسلامی.
-       القرطبی، أبو الولید محمد بن أحمد بن رشد(1408 هـ 1988م). البیان والتحصیل والشرح والتوجیه والتعلیل لمسائل المستخرجة، حققه محمد حجی وآخرون، بیروت، دار الغرب الإسلامی.
-       القرطبی، أبوالولید محمد بن أحمدبن رشد( 1408 هـ1988 م). المقدمات الممهدات، دار الغرب الإسلامی.
-       القرطبی، أبو عبدالله محمد بن أحمد(1384هـ 1964 م) الجامع لأحکام القرآن، تحقیق أحمد البردونی وإبراهیم أطفیش، القاهرة، دار الکتب المصریة.
-       کاتوزیان، ناصر(1388)، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران، بنیادحقوقی میزان.
-       الکاسانی الحنفی، علاء الدین أبوبکر بن مسعود(1406هـ 1986م). بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، دار الکتب العلمیة.
-       کاظمی، فاضل جواد بن سعد اسدى(بیتا). مسالک الأفهام إلى آیات الأحکام، 4 جلد.
-       کلینى، محمد بن یعقوب(1407ه‍ ق) الکافی، 8 جلد، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
-       الماوردی، أبوالحسن علی بن محمد (1419 هـ 1999م). الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی وهو شرح مختصر المزنی، الشیخ علی محمد معوض - الشیخ عادل أحمد عبد الموجود، بیروت، دار الکتب العلمیة.
-       مجلسى، محمد باقر(1410 ه‍ ق). بحار الأنوار، 33 جلد، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر.
-       محقق داماد، سید مصطفى(بیتا)، بررسى فقهى حقوق خانواده - نکاح و انحلال آن، یک جلد، قم، بینا.
-       مطهرى، شهید مرتضى(بیتا). فقه و حقوق (مجموعه آثار)، 3 جلد، قم.
-       المقدسی، عبدالله بن أحمدبن محمدبن قدامة، (1388هـ 1968م) المغنی، مکتبة القاهرة.
-       المقدسی، عبدالله بن أحمدبن محمدبن قدامة(بیتا). الشرح الکبیر على متن المقنع، دار الکتاب العربی للنشر والتوزیع.
-       منتظرى، حسین علی(1429 ه‍ ق) مجازات‌هاى اسلامى و حقوق بشر، قم، ارغوان دانش.
-       نجفى، محمدحسن(1404 ه‍ ق). جواهرالکلام فی شرح شرائع الإسلام، 43 جلد، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
-       نورى، میرزا حسین(1408 ه‍ ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، 18 جلد، بیروت، مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
-       النووی، أبو زکریا محیی الدین یحیى بن شرف(1412هـ 1991م). روضة الطالبین وعمدة المفتین، تحقیق زهیر الشاویش، بیروت- دمشق، المکتب الإسلامی.
-       واسطى زبیدى حنفى، محب الدین(1414ه‍ ق). تاج العروس من جواهر القاموس، 20 جلد، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
-       وجدانى فخر، قدرت الله(1426 ه‍ ق). الجواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیة، 16 جلد، قم، انتشارات سماء قلم.