تحلیل گفتمان انتقادی در آثار محمود استادمحمد با رویکرد فمینیستی

دادخواه تهرانی, مریم

doi:10.30465/ws.2020.5131

تحلیل گفتمان انتقادی در آثار محمود استادمحمد با رویکرد فمینیستی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

مریم دادخواه تهرانی

دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

10.30465/ws.2020.5131

چکیده

محمود استادمحمد یکی از نویسندگان مطرح ایران و از جمله نویسندگان کارگاه نمایش، گروهی از هنرمندان آوانگارد تئاتر قبل از انقلاب در ایران است. در آثار او سایر نمایشنامه‌نویسان ایرانی، نقش زنان، نقشی چالش برانگیز است. از سویی در میان نویسندگان نسل استادمحمد کمتر با نمایشنامه‌نویسان زنان روبرو هستیم و به جز مواردی معدود، گفتمان‌های رایج در تئاتر ایران قبل از انقلاب، توسط نویسندگان مرد رقم خورده است. اما با گذشت زمان و با تغییراتی که در جامعه رخ داد، علاوه بر حضور بیشتر زنان در تئاتر، نوع نگاه به زن نیز در آثار نمایشی دچار تغییراتی شده است. این پژوهش در نظر دارد با استفاده از مفاهیم اساسی در تحلیل گفتمان انتقادی و به ویژه تحلیل گفتمان انتقادی فمینیستی، به نقش زنان در آثار استادمحمد بپردازد. در آثار او به تدریج شاهد حضور بیشتر زنان و سخن گفتن از مسائل و مشکلات آنها هستیم. اما سوال اینجاست که این تغییر رویکرد تا چه اندازه تغییر ایدئولوژی حاکم و دگرگونی در روابط قدرت را نشان می‌دهد و تا چه حد تحت تاثیر ایدئولوژی‌های پیشین قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Feminist Critical Discourse Analysis in the Works of Mahmoud Ostad-Mohammad

نویسنده [English]

Maryam Dadkhah Tehrani

Department of dramatic arts and music, faculty of fine arts, university of Tehran

چکیده [English]

Mahmoud Ostad-Mohammad is a prominent Iranian writer and one of the playwrights of the Theater Workshop, a group consisting of avant-garde theater artists in pre-revolution Iran. In his plays, and in plays written by his peers, the role of women is challenging. When Ostad-Mohammad began writing plays, few women were practicing theater and the dominant discourse of pre-revolution Iranian theater was that of men. But during the past 40 years and regarding the changes in social-cultural sphere, in addition to having more women practicing theater, their role in the plays has also undergone some changes. The present study aims to examine the role of women in plays by Ostad-Mohammad using the principal concepts in Critical Discourse Analysis, and in particular, Feminist Critical Discourse Analysis. In his works, we gradually see the presence of more women and more talking about their issues and problems. However, the question is to what extent this change of approach reflects the change in the ruling ideology and the transformation of power relations, and to what extent it is influenced by previous ideologies.

کلیدواژه‌ها [English]

Dramatic Literature
Mahmoud Ostad-Mohammad
Critical Discourse Analysis
Feminism

مراجع

استادمحمد، محمود الف (1390)،آسیدکاظم درای کاش که جای آرمیدن بودی (مجموعه نمایشنامه)، تهران: نشر قطره، صص 33-75.

------------- ب (1390)، شب بیستویکم درای کاش که جای آرمیدن بودی (مجموعه نمایشنامه)، تهران: نشر قطره، صص 75-149.

------------- پ (1390)، خونیان و خوزیان درای کاش که جای آرمیدن بودی (مجموعه نمایشنامه)، تهران: نشر قطره، صص 209-239.

------------- ت (1390)، گل یاس درای کاش که جای آرمیدن بودی (مجموعه نمایشنامه)، تهران: نشر قطره، صص 239-267.

------------- ث (1390)، آخرین بازی درای کاش که جای آرمیدن بودی (مجموعه نمایشنامه)، تهران: نشر قطره، صص 267-327.

------------- ج (1390)، عکس خانوادگی درای کاش که جای آرمیدن بودی (مجموعه نمایشنامه)، تهران: نشر قطره، صص 327-355.

------------- چ (1390)، سپنج رنج و شکنج درای کاش که جای آرمیدن بودی (مجموعه نمایشنامه)، تهران: نشر قطره، صص 435-469.

تامس، جیمز (1391)، تحلیل (فرمالیستی) متن نمایشی، ترجمهی علیظفر قهرمانینژاد، تهران: سمت.

یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس (1396)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمهی هادی جلیلی، چاپ هفتم، تهران: نشر نی.

Blommaert, J. (2005), Discourse: A Critical Introduction, Cambridge: Cambridge University Press.

Fairclough, Norman (1989), Language and Power, New York: Longman.

------------------------ (1992), Discourse and Social Change, Cambridge: Polity Press.

------------------------ (1995), Critical Discourse Analysis, London: Longman.

Foucault, Michel (1972), The Archeology of Knowledge, London: Tavistock Publications.

Lazar, Michelle M. (2005), “Feminist CDA as Political Perspective and Praxis” in Feminist Critical Discourse Analysis: Gender, Power and Ideology in Discourse, Michelle M. Lazar (ed.), Basingstoke, Palgrave Macmillan, pp. 1-28.

Medina, Carmen L. (2005), “Discourse and Ideology in Writing in Role: Critical Discourse Analysis as a Tool for Interpretation” in Youth Theatre Journal, Vol. 19, N. 1, pp. 102-117.

Mills, Sara (1995), Feminist Stylistics, London: Routledge.

Sunderland, Jane and Lia Litosseliti (2002), “Gender Identity and Discourse Analysis, Theoretical and Empirical Considerations” in Gender Identity and Discourse Analysis, Lia Litosseliti (ed.), Philadelphia: John Benjamins, pp. 1-39.

Sunderland, Jane (2004), “Gendered Discourse in Children’s Literature” in Gender Studies, Vol. 1،No. 3, pp. 60-84.

Talbot, Mary (1995), Fictions at Work, London & New York: Longman.

Weedon, Chris (1997), Feminist Practice and Poststructuralist Theory, Second Edition, Oxford: Blackwell Publishing.

Wodak, R. (1995), “Critical Linguistics and Critical Discourse Analysis”, in Handbook of Pragmatics: Manual, Verschueren, J. (ed.), Amsterdam: John Benjamins, pp. 204-210.