واکاوی مشروعیت شرط عدم رجوع از طلاق رجعی در فقه امامیه و حقوق ایران

علی اکبری, احسان; امیرحسینی, امین

doi:10.30465/ws.2020.5398

واکاوی مشروعیت شرط عدم رجوع از طلاق رجعی در فقه امامیه و حقوق ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشگاه اصفهان

² دانشگاه شهید بهشتی ره

10.30465/ws.2020.5398

چکیده

از مسائلی که امروزه در فقه امامیه و حقوق ایران محل بحث بوده و زمینه تشتت آرای قضات را فراهم آورده موضوع رجوع در طلاق است که به عنوان حقی برای مرد در طلاق های رجعی در نظر گرفته شده است . در همین راستا در صورتی که زوجه ضمن عقد لازمی بر مرد شرط نماید که مرد بعد از طلاق رجعی، حق رجوع نداشته باشد و نتواند حق خود را اعمال نماید، آیا می توان شرط مزبور را صحیح دانست یا باید حکم به عدم صحت شرط مزبور نمود. در همین راستا برخی به استناد حکم بودن رجوع و عدم امکان شرط خلاف حکم، شرط مزبور را باطل دانسته اند اما در مقابل برخی آن را حق مرد دانسته و بر همین اساس به علت ماهیت حق، آن را قابل اسقاط می‌دانند که برای اثبات مدعای خود، به ادله ای استنادنموده اند. لذا این دسته از فقها و حقوقدانان، شرط را صحیح دانسته اند. با فحص از ادله می توان دریافت که حکم بودن رجوع در طلاق از منطوق روایات کشف شده و نیز اسقاط رجوع،هم چنین توجه به مصالح خانواده، به علاوه آن که شرط مزبور، اسقاط ما لم یجب بوده و نمی توان آن را صحیح دانست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Review of the Legitimacy of the Condition of Non-Referral in Revocable Divorce in Imami Jurisprudence and Iranian Law

نویسندگان [English]

E AAB ¹
amin amirhoseiny ²

¹ I

² SHAHID BEHESHTY

چکیده [English]

One of the issues in Imami jurisprudence and Iranian law that has provided a place for debate and division of judges’ opinions is the issue of returning in divorce, which is considered as a right for men in revocable divorces. In this regard, if the wife stipulates to the man during the necessary marriage that the man has no right to return after the revocable divorce and cannot exercise his right, the question is, what is the status of this condition in terms of validity? The authors in the present article, adopting an analytical-descriptive method, and studying the principles and evidences, believe that: although some consider referral to be a man’s right and therefore, due to the nature of the right, it can be revoked, the legal and jurisprudential nature of referral is one of the rules of the matter, so the condition to the contrary seems invalid. Examination of the evidence also reflects the ruling on returning in divorce, which is on the basis of Islamic narrations. On the other hand, the possibility of revoking the referral, contrary to the need to take care of the interests of the family, is also based on evidence.

کلیدواژه‌ها [English]

Referral in Divorce
Revocable Divorce
Nature of Referral

مراجع

1. ابن منظور، محمد بن مکرم، 1414، ج7، لسان العرب، چ3، بیروت، دارالفکر و الطباعه و النشر و التوزیع، دارصادر، چ2
2. احسایی، ابن ابی جمهور، محمد بن علی، 1405، عوال الئالی العزیزیه، ج1، دارسید الشهداء للنشر، قم، چ1،
3. اصفهانی، محمد حسین، 1418، ج5، حاشیه المکاسب، قم، انوار الهدی، چ2،
4. افتخار جهرمی، گودرز، داودی، مجید، اشتغال زن و نقش اجازه شوهر در آن، پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، زمستان 1390، س8، ش26،
5. امامی، سید حسن، 1381، حقوق مدنی، چ22، کتابخانه اسلامیه، تهران، ج4.
6. انصاری پور، محمد علی، صادقی مقدم، محمد حسن، اجرت المثل کارهای زوجه و نقد آرای محاکم در این زمینه، مدرس علوم انسانی، بهار 1384، ش41،
7. انصاری، مرتضی، المکاسب، 1415، چ2، کنگره شیخ انصاری ره، قم
8. ایروانی، باقر، 1427، دروس تمهیدیه فی الفقه الاستدلالی علی المذهب الجعفری، چ2، قم، بی‌نا،
9. آل بحر العلوم، سید محمد، بلغه الفقهیه، ج1، چ3، نجف، 1388، موسسه دارالمنار،
10. باریکلو، علیرضا، قرارداد عدم ازدواج، مجتمع آموزش عالی، پاییز 1381، ش14،
11. بحرانی، شیخ یوسف، الحدائق الناضره فی احکام العترع الطاهره، علق علیه محمد تقی الایراونی، نشر دارالاضواء، 1985، بیروت، چ2.
12. تارا، جواد، فلسفه حقوق و احکام دراسلام، انتشارات دنشگاه تهران، 1345، چ2، تهران
13. جبعی العاملی، زین الدین بن علی، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، نشر دارالعلوم الاسلامیه، چ2، بیروت.
14. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، 1370، ترمینولوژی حقوق، چ5، بی‌جا، نشر گنج دانش، تهران
15. حاجیعلی، فریبا، بررسی فقهی حقوقی شرط ضمن عقد نکاح مبنی بر عدم ازدواج مجدد، فقه و حقوق خانواده، بهار و تابستان 1391، ش56.
16. حسینى سیستانى، على، منهاج الصالحین، دفتر حضرت آیة الله سیستانى، قم، پنجم، 1417 ه‍.ق
17. حکیم، محسن طباطبایى، مستمسک العروة الوثقى، ج1،ص229، مؤسسة دار التفسیر، قم، اول، 1416 ه‍.ق
18. حلی، ابن ادریس، محمد بن منصور، 1410، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج2، دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چ2.
19. حلی، حسن بن یوسف، 1413، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، ج7، دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چ2.
20. حلی، محقق حلی، نجم الدین جعفر بن حسن، مختصر النافع، قم، مکتبه المصطفوی، بی‌تا.
21. رایگان، محمود، بررسی فقهی-حقوقی شرط وکالت زوجه در طلاق، اندیشه حقوق عمومی، بهار و تابستان 1391، س1، ش3.
22. سبحانی، حسین، امیرحسینی، امین، روشن، محمد، رویکردی نوین به شهادت زن در نظام حقوقی ایران و فقه امامیه، دوفصلنامه زن و خانواده، ش1، دوره4، بهار و تابستان 1395.
23. سبحانی، حسین، امیرحسینی، امین، مسئولیت مدنی در قبال بزهکاری اطفال در نظام حقوقی ایران، دو فصلنامه مطالعات پلیس زن، سال 11، ش26، بهار و تابستان 1396.
24. سبزواری، عبد الاعلی، 1413، مهذّب الاحکام، ج17، قم، موسسه المنار، چ2.
25. سیدی علوی، حسین، شرط عدم ازدواج مجدد در ضمن عقد زناشویی، مطالعات اسلامی، پاییز 1382، ش61.
26. صادقی مقدم، محمد حسن، امیرحسینی، امین، نفقه و نیازهای درمانی زوجه، فصلنامه زن در فرهنگ و هنر، پاییز 1394، مرکز مطالعات زنان دانشگاه تهران، س7، ش3.
27. صادقی مقدم، محمد حسن، تحول در حقوق ارث زن از اموال غیر منقول شوهر، دانش حقوق مدنی، پاییز و زمستان 1391، ش2.
28. صادقی مقدم، محمدحسن، امیرحسینی، امین، نفقه و نیازهای درمانی زوجه، زن در فرهنگ و هنر، مرکز مطالعات زنان دانشگاه تهران، پاییز 1394، س7، ش3.
29. صافى گلپایگانى، لطف الله، هدایة العباد، دار القرآن الکریم، قم، اول، 1416 ه‍.ق
30. صفایی، حسین، امامی، اسدالله، مختصر حقوق خانواده، ج1، تهران، نشر دانشگاه تهران، تهران، 1369، چ2.
31. صفایی، سید حسین، فدایی، حسن، امیرحسینی، امین، واکاوی مشروعیت باروری پس از مرگ در فقه امامیه، با رویکردی به آرای فقهای اهل سنت، دو فصلنامه فقه مقارن، دانشگاه مذاهب اسلامی، سال4، ش8، پاییز و زمستان 1395.
32. طباطبایی یزدی، مصطفی، 1421، حاشه المکاسب، ج2، چ2، قم، موسسه اسماعیلیان، چ2،
33. علی اکبری بابوکانی، احسان، امیرحسینی، امین، شرط تحدید انفاق در حقوق ایران و فقه امامیه، آموزه های فقه مدنی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش15، بهار و تابستان 1396.
34. فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الابهام، عن قواعد الاحکام، موسسه النشر الاسلامی، التابعه لجامعه المدرسین، قم، ج1، چ2، 1409.
35. قنبرپور، بهنام، نقیبی، ابوالقاسم، نقد و بررسی نکاح مشروط، شرط عدم روابط جنسی، فقه و مبانی حقوق اسلامی، بهار و تابستان 1394، س48.
36. کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی، حقوق خانواده، نشر شرکت سهامی انتشار، تهران، چ3، 1375.
37. کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم کنونی، بنیاد حقوقی میزان، چ21، 1388
38. مؤسسه دایرۀالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت(ع)، چاپ اوّل، 1392
39. مشکینی، مصطلحات الفقه و الاصول، بیروت، منشورات الرضا(ع)، چاپ اوّل، 1431ق.
40. محقق داماد یزدى، سید مصطفى محقق داماد، بررسى فقهى حقوق خانواده - نکاح و انحلال آن، مرکز علوم اسلامی، 1412،، چ2تهران.
41. مغنیه، محمد جواد، 1421، فقه الامام الصادق ع، ج4، چ2، قم، موسسه انصاریان.
42. موسوی بجنوردی، سید حسن بن آقا بزرگ، 1419، القواعد الفقهیه، ج7، قم، الهادی، چ2.
43. موسوی بجنوردی، سید محمد بن حسن، 1401، قواعد الفقهیه، ج1، چ3، تهران، موسسه عروج، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
44. موسوی خویی، ابوالقاسم، 1410، منهاج الصالحین، ج1، قم، نشر مدینه العلم.
45. موسوی خویی، ابوالقاسم، 1418، موسوعه الامام خویی، ج7، موسسه دارالاحیاء الامام الخویی.
46. موسوى خویى، ابو القاسم، معتمد العروة الوثقى، ج1، ص278، منشورات مدرسة دار العلم - لطفى، قم، دوم، 1416 ه‍ ق
47. موسوى گلپایگانى، محمد رضا ، هدایة العباد، دار القرآن الکریم، قم، اول، 1413 ه‍.ق
48. مهرپور، حسین، اجازه ولی در عقد نکاح،، فصلنامه تحقیقات حقوقی، پاییز و زمستان 1371 و بهار و تابستان 1372، ش11 و12.
49. مهرپور، حسین، تفاوت دیه مرد و زن در قانون مجازات اسلمی و مبانی فقهی ان، پژوهشنامه متین، بهار 1378، ش.
50. مهرپور، حسین، طلاق قضایی و طبیعت حقوی آن، فصلنامه حقوقی دادگستری، بهر 1371، ش3.
51. مهرپور، حسین، عیسایی تفرشی، محمد، ابدالی، مهرزاد، اجرای حقوقی اخلاق، مدرس علوم انسانی، زمستان 1380، ش21.
52. مهرپور، حسین، غنی زاده، مریم، وضعیت زوجه نسبت به اموال حاصله در دوران زندگی مشترک، فصلنامه حقوق، پاییز 1391، ش27.
53. نایینی، محمد حسین غروی، 1373، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، ج2، تهران، المکتبه المحمدیه، چ1.