کلیشه های جنسیتی در گلستان و بوستان سعدی «براساس الگوی ترکیبی ماکیونس (2001) و تایلور (2003)»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران

10.30465/ws.2023.43089.3698

چکیده

یکی از راه‌های کشف و فهم گفتمان‌های مسلط بر جامعه، دورۀ تاریخی یا گروهی خاص، بررسی و واکاوی کلیشه‌های جنسیتی است. کلیشه‌های جنسیتی تصاویری یکنواخت و قالبی دربارۀ رفتارهای خاص زنان و مردان است که بدون بررسی و آزمون، ارائه و پذیرفته می‌شوند. ماکیونس (2001) و تایلور (2003) در این راستا الگویی ارائه داده‌اند که شامل هفت گویۀ اصلی و بنیادی راجع‌به کلیشه‌های جنسیتی است. ازآنجاکه سعدی یکی از ادیبان و اندیشمندان در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی قرن هفتم است،بررسی آثار او از منظر بازنمایی کلیشه‌های جنسیتی، دربستر ادبی، تاریخی و اجتماعی اهمیت دارد. بدین منظور در این پژوهش با توجه به الگوی مذکور، دو اثر مهم سعدی، گلستان و بوستان، مورد بررسی و تحلیل قرارمی‌گیرد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد شش گویه از هفت گویۀ این الگو در گلستان و بوستان در قالب عبارات و حکایات مختلف بازنمایی شده‌اند و سعدی و جامعۀ او به این گویه‌ها نگرش مثبت دارند. زنان از این منظر ترسو، ضعیف، منفعل، مشارکتی، مطیع، وابسته، عاطفی، زیبا، ظریف، کم‌هوش و کم‌استعداد هستند. در مقابل مردان شجاع، قدرتمند، فعال، رقابتی، مستقل، زمخت، بی‌احساس، عقلانی، باهوش و زیرک هستند. نکتۀ قابل توجه این است که این الگو برای قرن‌های متمادی در گفتمان جامعۀ ایرانی بازتولید شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Gender stereotypes in Golestan and Bustan Sa’adi "Based on the combined model of McIvens (2001) and Taylor (2003)"

نویسنده [English]

  • sima rahmanifar
Ph.D. in Persian language and literature, University of Tehran
چکیده [English]

One of the ways to discover and understand the dominant discourses of society, historical period or a specific group is to examine and analyze gender stereotypes. Gender stereotypes are uniform images and stereotypes about the specific behaviors of women and men that are presented and accepted without examination and testing. In this regard, Maciones (2001) and Taylor (2003) have presented a model that includes seven main and fundamental items about gender stereotypes. Since Sa’adi is one of the writers and thinkers in the cultural and social fields of the 7th century, it is important to examine his works from the perspective of representing gender stereotypes in the literary, historical and social context. For this purpose, in this research, two important works of Sa’adi, Golestan and Bustan, are examined and analyzed according to the mentioned model. The findings of the research show that six out of the seven items of this model are represented in Golestan and Bustan in the form of different expressions and stories, and Saadi and his community have a positive attitude towards these items. From this point of view, women are timid, weak, passive, cooperative, submissive, dependent, emotional, beautiful, delicate, less intelligent and less talented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sa’adi
  • gender stereotypes
  • woman
  • man
  • Golestan
  • Bustan

مراجع

انوری، اوحدالدین (1364)، دیوان انوری، به کوشش سعید نفیسی، تهران: سکه – پیروز.
تبریزی، محمدحسین بن خلف (1342)، برهان قاطع، جلد اول، چاپ دوم، به تصحیح محمد معین، تهران: کتاب­فروشی ابن سینا.
توسلی، افسانه و دیگران (1393)، «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر در تسریع اقدام به عمل جراحی تغییر جنسیت در افراد مبتلا به اختلال هویت جنسی» مجلۀ علمی پزشکی قانونی، (2) 20، صص 19-26.
جوادی آملی، عبدالله (1386)، زن در آیینۀ جمال و جلال، قم: اسراء.
حسینی، ‌سیدحسن و منصوره دشتی (1391)، «بازنمایی کلیشه‌های جنسیتی در رسانه: مطالعه ادبیات داستانی آل احمد»، ‌‌مجلۀ جهانی رسانه، (13) 7، صص 64-27.
رحمانی‌فر، سیما (1396)، «بررسی جامعه‌شناختی کاربرد آیرونی در اشعار ناصرخسرو و سنایی» رسالۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، تهران: گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران.
زارع شاه­آبادی، اکبر و زکیه ‌‌سلیمانی (1390)، «تبیین دوگانگی تصورات قالبی جنسیتی از نظر دانشمندان» دانشگاه یزد، ‌‌فصلنامۀ رفاه اجتماعی، ‌‌شمارۀ 41، صص 398-369.
سجودی، فرزان (1387)، نشانه­شناسی کاربردی، تهران: علم.
سعدی شیرازی، مشرف­الدین (1359)، بوستان (سعدی­نامه)، به تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی.
سعدی شیرازی، مشرف­الدین (1386)، گلستان، به تصحیح حسن احمدی گیوی، چاپ دوم، تهران: سازمان انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
صفیری، خدیجه و فاطمه منصوریان راوندی (1393)، «تبیین رابطۀ هویت جنسیتی و سلامت اجتماعی زنان و مردان جوان شهر تهران» جامعه‌شناسی کاربردی، (1) 25، صص 51-70.
صادقی فسایی، سهیلا و شیوا کریمی (1384)، «کلیشه‌های جنسیتی سریال‌های تلویزیونی ایرانی سال 1383» مجلۀ زن در توسعه و سیاست، (3) 3، صص 59-89.
علایی، مشیّت (1380)، «نقد ادبی و جامعه‌شناسی»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شمارۀ 46 و 47، صص 20-33.
فاضلی، پیروز و نسرین کریم‌پور (1389)، «جامعه‌شناسی ادبیات، شاخه‌ها و روش‌ها» کتاب ماه ادبیات، (45) 4، صص 58-64.
فردوسی، ابوالقاسم (1382)، شاهنامه، به تصحیح سعید حمیدیان، تهران: قطره.
فروتن، یعقوب (1399)، «کلیشه‌های جنسیتی در ایران بر پایۀ رویکرد اجتماعی و جمعیت‌‎شناختی»، نشریۀ جامعه­شناسی کاربردی، (3) 31، صص 97-120.
فروتن، یعقوب و ربابه اشکاران (1397)، «بررسی جمعیت‌شناختی و فرهنگی - اجتماعی ترجیح جنسیتی در ایران» جامعه­شناسی کاربردی، (72) 29، صص 59-78.
قبادیانی، ناصرخسرو (1393)، دیوان ناصرخسرو، به تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
وحشی بافقی، کمال­الدین (1355)، دیوان کامل وحشی بافقی، به کوشش حسین نخعی، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.
Beauvoir, S. D. (2010). The second sex (C. Borde & S. Malovany-Chevallier, Trans.). New York, NY: Alfred A. Knopf.
Cotter, D. A. Hermsen, J. M. & Vanneman, R. (2001) “Women’s Work and Working Women: The Demand for Female Labor.” Gender and Society, 15(3): 429-452.
Davis, K. (1984) “Wives and Work: The Sex Role Revolution and its Consequences.” Population and Development Review, 10(3): 397-417.
Macionis, J. J. (2001) Sociology, Upper Saddle River. NJ: Prentice Hall.
McDonald, P. (2002) “Gender Equity, Social Institutions and the Future of Fertility.” Journal of Population Research, 17 (1): 1-16.
Taylor, F. (2003) “Content Analysis and Gender Stereotypes in Children's Books.” Teaching Sociology, 31:300-311.
Whiteley, P. (1996) “The Gender Fairness of Integrated Science Textbooks Used in Jamaican High Schools.” International Journal of Science Education, 18 (8): 969-976.
Whitford, Margaret, ed. (2004) the Irigaray Reader. Oxford: Blackwell Publishers, Inc.
Bibliography
Alaei, Mashiat. (2001). "Literary Criticism and Sociology", Monthly Book of Literature and Philosophy, No. 46 and 47, pp. 20-33.
Anvari, Ohadoddin (1985) Divan, edited by Saeed Nafisi, Tehran: Sekke-Pirouz.
Beauvoir, S. D. (2010). The second sex (C. Borde & S. Malovany-Chevallier, Trans.). New York, NY: Alfred A. Knopf.
Cotter, D. A. Hermsen, J. M. & Vanneman, R. (2001) “Women’s Work and Working Women: The Demand for Female Labor.” Gender and Society, 15(3): 429-452.
Davis, K. (1984) “Wives and Work: The Sex Role Revolution and its Consequences.” Population and Development Review, 10(3): 397-417.
Fazeli, Pirouz and Karimpour, Nasrin. (2009). "Sociology of Literature, Branches and Methods" Book of Literature Month, (45) 4, pp. 58-64.
Ferdowsi, Abulqasem (2003) Shahnameh, corrected by Saeed Hamidian, Tehran: Drop.
Foroutan, Yaqoub and Ashkaran, Robabe (2017) "Demographic and socio-cultural study of gender preference in Iran" Applied Sociology, (72) 29, pp. 59-78.
Foroutan, Yaqub (2019) "Gender stereotypes in Iran based on social and demographic approach", Journal of Applied Sociology, (3) 31, pp. 120-97.
Hosseini, Seyedhasan and Dashti, Mansoura (2011). "Representation of gender stereotypes in the media: A study of Al-Ahmed's fiction", World Journal of Media, (13) 7, pp. 27-64.
Javadi Amoli, Abdullah (2007) Woman in the Mirror of Beauty and Jalal, Qom: Isra'a.
Macionis, J. J. (2001) Sociology, Upper Saddle River. NJ: Prentice Hall.
McDonald, P. (2002) “Gender Equity, Social Institutions and the Future of Fertility.” Journal of Population Research, 17 (1): 1-16.
Qobadiani, Nasser Khosro (2013) Divan Nasser Khosro, edited by Mojtabi Minovi and Mehdi Mohaghegh, Tehran: Tehran University Press.
Rahmanifar, Sima (2016) "Sociological investigation of the use of irony in the poems of Nasser Khosrow and Sana'i" Ph. D. thesis on Persian language and literature, under the guidance of Ruhollah Hadi, Tehran: University of Tehran, Faculty of Literature and Humanities.
Sa’adi Shirazi, Musharrafuddin (1980) Bustan (Saadinameh), edited by Gholamhossein Yousefi, Tehran: Association of Persian Language and Literature Teachers.
Saadi Shirazi, Musharraf al-Din (2007) Golestan, edited by Hassan Ahmadi Givi, second edition, Tehran: Publishing Organization of the Ministry of Culture and Islamic Guidance.
Sadeghi Fasaei, Soheila and Karimi, Shiva (2004) "Gender Stereotypes of Iranian TV Series in 2010" Magazine of Women in Development and Politics, (3) 3, pp. 59-89.
Safiri, Khadijah and Mansourian Ravandi, Fatemeh (2013) "Explaining the relationship between gender identity and social health of young men and women in Tehran" Applied Sociology, (1) 25, pp. 51-70.
Sojodi, Farzan (2007) Applied Semiotics, Tehran: Elm.
Tabrizi, Mohammad Hossein bin Khalaf (1963) Borhan Qat’e, first volume, second edition, edited by Mohammad Moein, Tehran: Ibn Sina Bookstore.
Tavasoli, Afsana and others (2013) "Investigation of social factors effective in speeding up gender reassignment surgery in people suffering from sexual identity disorder" Scientific Journal of Forensic Medicine, (2) 20, pp. 19-26.
Taylor, F. (2003) “Content Analysis and Gender Stereotypes in Children's Books.” Teaching Sociology, 31:300-311.
Vahshey Bafghi, Kamal al-Din (1976) Divan Kamel Vahshey Bafghi, edited by Hossein Nakhai, 5th edition, Tehran: Amir Kabir.
Whiteley, P. (1996) “The Gender Fairness of Integrated Science Textbooks Used in Jamaican High Schools.” International Journal of Science Education, 18 (8): 969-976.
Whitford, Margaret, ed. (2004) the Irigaray Reader. Oxford: Blackwell Publishers, Inc.
Zare Shahabadi, Soleimani, Zakie (2010). "Explaining the duality of stereotyped gender concepts from the point of view of scientists" Yazd University, Social Welfare Quarterly, No. 41, pp. 369-398.
پژوهش‌نامه زنان
دوره 14، شماره 44
خرداد 1402
صفحه 141-167

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 13 مهر 1401
  • تاریخ بازنگری: 20 اسفند 1401
  • تاریخ پذیرش: 22 فروردین 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار