بررسی نقش ارزش‌های اخلاقی به عنوان یکی از عناصر شکل‌دهنده قواعد حقوق خانواده موضوع اصلی این مقاله است. این تحقیق بر آن است تا با بیان مفهوم ارزش‌های اخلاقی، مبانی حقوق اسلامی و راه‌های کشف علل و مبانی حقوق اسلامی به ارزش‌های اخلاقی به عنوان یکی از مبانی حقوق اسلامی و به ویژه، حقوق خانواده بپردازد. در این راستا سه مورد علقه زوجیت، مهریه و نفقه درنظر گرفته‌‌شده است. اراده‌ی خداوند مبنای حقوق اسلامی است و بقیه مبانی از اراده‌ی او سرچشمه می‌گیرند. عقل به ملازمه‌ی میان مبنابودن فطریات در وضع قوانین الهی و مبنابودن ارزش‌های اخلاقی، که یکی از گرایش‌های فطری است، پی برده و کشف می‌کند که ارزش‌های اخلاقی به عنوان یکی از گرایشات فطری در وضع قوانین شرعی نقش مبنایی دارد. اثبات این ملازمه توسط عقل و بررسی آیات و روایات، در حقوق خانواده که نهادی مبتنی بر روابط میان انسان‌هاست، روشن‌تر است. عقل انسان به ملازمه‌ی میان مبنابودن فطریات در ایجاد علقه‌ی زوجیت و مبنابودن ارزش‌های اخلاقی، که یکی از گرایش‌های فطری است، پی می‌برد. این کشف عقلی به طریق مشابه در مورد مهریه و نفقه نیز وجود دارد. به کمال‌رساندن ارزش‌های اخلاقی علت (مبنا) تشکیل و ایجاد خانواده (علقه زوجیت) است، بخشش و دادن هدیه از سوی مرد، که یک ارزش اخلاقی است، مبنای مهریه است و مبنای نفقه نیز یک ارزش اخلاقی (ایثار و انفاق) است.
Investigating Family Law Structures based on Islamic Ethics
نویسندگان [English]
Zahra Ale_Es’hagh
M.A. in Family Law, Imam Sadiq (as) University
چکیده [English]
This article deals with moral value as one of the formal elements of the rules of family law. Through expressing the concept of moral values, bases of Islamic Law and discovering its causes, this study considers moral values as one of the bases of Islamic, and especially the family law. In this respect, three cases of parity, dowry and alimony have been studied. Human rationality recognizes the relationship between the human nature as basics in creating matrimonial relations, and the moral values, of human nature tendencies also as basis. This reasoning’s discovery also exists for concepts of dowry and alimony. The perfection of moral values is the reason (base) for the establishment of family (matrimonial relations), husband’s generosity and giving a present, (which is a moral value,) is the base of dowry, and the base of alimony is also a moral value (self devotion and nourishing).
کلیدواژه‌ها [English]
Islamic law, Moral values, Base of Law, Reasoning Support, Matrimonial Relations, dowry, Alimony
مراجع
قرآن کریم، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی.
امام علی (ع) 1379. نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، جلد6، قم: نشر الهادی.
احمدیه، مریم 1379. « عرف، معروف، مساوات»، کتاب زنان، شماره9.
البستانی، کرم و آخرون بی‌تا. المنجد فی اللغهًْ و الاعلام، تهران: انتشارات اسماعیلیان.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر 1378. مبسوط در ترمینولوژی حقوق، جلد 1 و 4 و 5، تهران: کتابخانه گنج‌دانش.
جوادی آملی، عبدالله 1379. تفسیر موضوعی مبادی اخلاق در قرآن، جلد10، چاپ سوم، قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله 1385. حق و تکلیف در اسلام، چاپ دوم، قم: مرکز نشر اسراء.
حرانی [ابن‌شعبه]، حسن بن علی 1400ق. تحف العقول، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
حر العاملی، محمد بن حسن 1104ق. وسائل الشیعهًْ الی تحصیل مسائل الشریعهًْ، جلد 11، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
حکمت‌نیا، محمود و همکاران 1386. فلسفه حقوق خانواده، جلد2، تهران: روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان.
حلی [علامه حلی]، حسن بن یوسف بن مطهر [بی‌تا]. مختلف الشیعهًْ فی احکام الشریعهًْ، جلد 7، بی‌تا: مرکز نشر تابع مکتب الاعلام (نرم افزار جامع فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی).
دفتر همکاری حوزه و دانشگاه 1376. درآمدی بر حقوق اسلامی، چاپ دوم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
رازی، شیخ ابوالفتوح 1385ق. تفسیر رَوح الجِنان و رُوح الجَنان، جلد 9، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
راغب اصقهانى، حسین بن محمد 1412ق. المفردات فی غریبالقرآن، بیروت ـ سوریه: دارالعلم الدار الشامیهًْ.
ضیائی‌فر، سعید 1388. تأثیر اخلاق در اجتهاد (گفت و گو با جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه)، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
طباطبایی، محمد حسین 1394ق. المیزان فی تفسیر القرآن، جلد دوم، چاپ سوم، بی‌جا، بی‌نا. (ترجمه سایت اندیشه قم)
طباطبایی، محمد حسین 1393ق. المیزان فی تفسیر القرآن، جلد 18، چاپ دوم، بی‌جا، بی‌نا. (ترجمه سایت اندیشه قم)
طبرسی، فضل بن حسن 1403ق. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، جلد 2 (دوره 5 جلدی)، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.
طوسی، نصیرالدین 1386. اخلاق ناصری، تهران: قدیانی.
عاملی [شهید اول]، محمد بن مکی 1400ق. القواعد و الفوائد، جلد 1، قم: کتابفروشی مفید.
عاملی [شهید ثانی]، زین‌الدین بن علی بن احمد 1413ق. مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، جلد 7، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیهًْ.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
کاتوزیان، ناصر 1377. فلسفه حقوق، جلد1، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
مجلسی، محمد باقر 1362. بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمهًْ الاطهار، جلد67، چاپ چهارم،7، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مصباح، مجتبی 1378. فلسفه اخلاق، چاپ سوم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مصباح یزدی، محمدتقی 1382. نظریه حقوقی اسلام، قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی 1357. نظام حقوق زن در اسلام، چاپ هشتم، قم: انتشارات صدرا.
مظفر، محمد رضا 1380. اصول الفقه، ترجمه و شرح عباس، زراعت و حمید مسجد سرائی، چاپ اول، تهران: انتشارات ققنوس.
معین، محمد 1353. فرهنگ فارسی، چاپ سوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم 1410ق. منهاج الصالحین، جلد1، قم: نشر مدینه العلم.
مهدوی کنی، محمد رضا 1374. نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
نجفی، محمدحسن 1981ق. جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد 29، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نراقی، مولی محمد مهدی 1383ق. جامع السعادات، نجف: مطبعه النجف.
نراقی، مولی احمد بن محمد مهدی بی‌تا. معراج السعادهًْ، بی‌جا: سازمان انتشارات جاویدان.
نوری، میرزا حسین 1408ق. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، جلد11، بی‌جا:مؤسسه آل البیت.
ابتدای صفحه