«واکاوی الزامات اجرایی توانمند سازی زنان سرپرست خانوار در قانون برنامه هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده زن و خانواده، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 کارشناسی ارشد مطالعات زنان، دانشکده زن و خانواده، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

10.30465/ws.2025.49826.4214

چکیده

ارزیابی وضعیت توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در برنامه‌های توسعه نشان می‌دهد با وجود پایان‌یافتن اجرای قانون برنامه ششم توسعه، همچنان فرایند توانمندسازی زنان سرپرست خانوار به نتایج مطلوب موردنظر برنامه‌ریزان نرسیده است. هدف از این پژوهش که با روش تحلیل مضمون انجام گرفت، مطالعه و ارزیابی بند ( پ) ماده ۸۰ قانون برنامه هفتم پیشرفت و آسیب‌شناسی و دسته‌بندی چالش‌های نظام برنامه‌ریزی در حوزه زنان سرپرست خانوار است. جامعه هدف این پژوهش مصاحبه با ۱۰ نفر از کارشناسان و صاحب‌نظران حوزه زنان تا رسیدن به اشباع نظری بود. مضامین اصلی در سطوح قبل از برنامه‌ریزی، فرایند برنامه‌ریزی، محتوا و اجرا دسته‌بندی و استخراج شد؛ براین‌اساس پیشنهاد می‌شود بازنگری بند (پ) ماده ۸۰، تعیین متولی واحد در حوزه زنان سرپرست خانوار و جایگزینی برنامه‌ریزی تلفیقی به‌جای برنامه جامع در دستور کار برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

"Analysis of the executive requirements of empowering women heads of households in the Law of the Seventh Development Plan of the Islamic Republic of Iran"

نویسندگان [English]

  • Hamed Mohammadi 1
  • ZAHRA KIYANI 2
1 Assistant Professor, Faculty of Women and Family, University of Religions and Religions, Qom, Iran
2 Master's degree of Women's Studies, Faculty of Women and Family University of Religions and Religions, Qom, Iran
چکیده [English]

The assessment of the empowerment of women heads of households in development programs shows that despite the end of the implementation of the law of the sixth development plan, the process of empowering women heads of households has not reached the desired results of the planners. The purpose of this research, which was conducted with thematic analysis method, is to study and evaluate clause (c) of Article 80 of the 7th Law on Progress and Pathology and to categorize the challenges of the planning system in the field of women heads of households. The target population of this research was to interview 10 experts and experts in the field of women until reaching theoretical saturation. The main themes were categorized and extracted at the levels of pre-planning, planning process, content and implementation; Therefore, it is suggested to review Article 80 paragraph (c), appoint a single trustee in the field of women heads of household and replace integrated planning instead of a comprehensive plan in the agenda of planners and policy makers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Empowerment"
  • "Women Heads of Households"
  • "Seventh Progress Program"
افراخته، حسن، سرایی سودابه، جایگاه زنان در برنامه توسعه چهارم و پنجم جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه مطالعات اجتماعی - روان‌شناختی زنان، ۱۳۹۲؛ ۱۱(۳): ۱۳۳-۱۵۸.
 افشار، هاله، ۱۳۷۴. زنان تهیدست در ایران. کتاب توسعه ۸.
ترابی، فاطمه؛ صادقی حنانه سادات؛ رنجبری بیوردی سمانه. "آسیب‌پذیری زنان سرپرست خانوار و دلالت‌های سیاست‌گذاری آن در ایران". نشریه بررسی مسائل اجتماعی ایران، ۱۳،۱، ۱۴۰۱، ۳۱۳-۳۳۸.
توتونچی، عباس علی، رنجبر حیدری وحید،(۱۴۰۲). بررسی جامعه‌شناسی سیاست‌گذاری در قبال زنان سرپرست خانوار؛ (مطالعه تطبیقی جمهوری اسلامی ایران و سوئد)، نشریه جامعه‌شناسی سیاسی انقلاب اسلامی، ۴(۲)، ۱۲۹-۱۵۲.
جوادیان، سیدرضا، میرزایی فتح‌آباد هادی، افراسیابی حسین، مطالعه کیفی دلایل و زمینه‌های مشارکت‌نکردن زنان سرپرست خانوار در برنامه‌های توانمندسازی. مجله پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، ۱۳۹۸؛ ۸(۲): ۶۵-۸۶.
خادمی، محمد، جلالی فاطمه، شریف محسنی امیرعلی، احصاء نظام مسائل اشتغال و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار. فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، ۱۴۰۲؛ ۱۴(۵۷): ۲۷۱-۳۲۳.
 رکسانا بهرامی‌تاش، مهشید کریمایی. ۱۳۹۹. زنان کارآفرین: کسب‌وکارهای خرد و بخش غیررسمی در ایران. شیرازه کتاب ما
زارعان، منصوره، زارعی معصومه، هنردوست عطیه،(۱۳۹۷). توانمندسازی زنان سرپرست خانوار با تأکید بر برنامه‌های چهارم، پنجم و ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران، نشریه زن در توسعه و سیاست، ۱۶(۲)، ۳۱۹-۳۳۸.
زعفرانچی، لیلا سادات،(۱۳۸۵). زنان و خانواده در چهار برنامه توسعه، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، ۹(۳۳)، ۹۸.
زمانی مقدم، مسعود، افشانی سید علیرضا، توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در ایران: مروری نظام‌مند. فصلنامه رفاه اجتماعی، ۱۴۰۰؛ ۲۱(۸۰): ۴۵-۸۰.
سعیدی، علی‌اصغر، باجلان اکرم، تحلیل چالش‌های طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در برنامه‌های توسعه. فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، ۱۴۰۱؛ ۲۴(۹۵): ۱۴۷-۱۷۴.
شادی طلب، ژاله، وهابی معصومه، ورمزیار حسن، فقر درآمدی فقط یک جنبه از فقر زنان سرپرست خانوار. فصلنامه رفاه اجتماعی، ۱۳۸۴؛ ۴(۱۷): ۲۲۷.
شفیعی، سمیه سادات، پورباقر زهرا،(۱۳۹۴). مطالعه جنسیتی شاخص‌های توسعه در اجرای برنامه چهارم، نشریه مطالعات توسعه اجتماعی - فرهنگی، ۳(۴)، ۷۵-۱۱۰.
شیانی، ملیحه، زارع حنان، فراتحلیل مطالعات زنان سرپرست خانوار در ایران. نشریه مطالعات جامعه‌شناختی، ۱۳۹۸؛ ۲۶(۵۵): ۶۷-۹۷.
عباس‌زاده، سعیده،(۱۳۹۴). بررسی تطبیقی پنج برنامه توسعه کشور، پیرامون دستیابی به عدالت جنسیتی با تأکید بر وضعیت آموزش عالی زنان در ایران و مقایسه آن با وضعیت جهانی، فصلنامه پژوهش‌نامه زنان، ۶(۱)، ۹۷-۱۳۰.
عباسی، ابراهیم، عزیزی نوش‌آفرین، برنامه‌های توسعه و توانمندسازی زنان پس از انقلاب. مجله رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، ۱۴۰۲؛ ۱۴(۲): ۱۸۵-۲۱۰.
علی‌پور، پروین، زاهدی مازندرانی محمدجواد، ملکی امیر، جوادی یگانه محمدرضا، بازنمائی کشمکش‌های گفتمانی عدالت جنسیتی در برنامه‌های توسعه جمهوری اسلامی ایران ۱. فصلنامه رفاه اجتماعی، ۱۳۹۶؛ ۱۷(۶۶): ۱۰۷-۱۴۸.
قدیمی اکرم، قربانی شیخ‌نشین ارسلان، حریری رحمان، مقایسه جایگاه زنان در برنامه‌های توسعه و کلان جمهوری اسلامی ایران .تحقیقات زنان، سال پنجم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۳
کاشف، مهرداد، ابوطالبی مینا، اصلاح و چابک‌سازی فرایند برنامه‌ریزی توسعه در ایران. نشریه پژوهش‌های برنامه و توسعه، ۱۴۰۱؛ ۳(۲): ۱۵۱-۱۷۸.
کرمانی، مهدی، نوغانی دخت بهمنی محسن، برادران کاشانی زهرا، فراتحلیل کیفی دو دهه تحقیقات حوزه توانمندسازی زنان روستایی و شهری در ایران. فصلنامه مطالعات اجتماعی - روان‌شناختی زنان، ۱۳۹۷؛ ۱۶(۲): ۳۳-۵۴.
کلهر، سینا، تجربه برنامه‌ریزی و الگوی برنامه‌ریزی فرهنگی در برنامه‌های توسعه. نشریه مطالعات راهبردی فرهنگ، ۱۴۰۱؛ ۲(۱): ۹-۳۵.
محبوبی منش، حسین، حبیب‌زاده ملکی اصحاب، جایگاه زنان ایران در فرایند توسعه. نشریه پلیس زن، ۱۳۹۱؛ ۵(۱۵): ۶۵.
محمدی، حامد، عابدی فاطمه، جایگاه زن و خانواده در لایحه برنامه هفتم توسعه اقتصادی و اجتماعی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ایران، ۱۴۰۳؛ ۱۶(۳): ۷۹-۹۲.
 معیدفر، سعید، حمیدی، نفیسه. زنان سرپرست خانوار: نگفته‌ها و آسیب‌های اجتماعی. نامه علوم اجتماعی ۱۳۸۶؛۱۵ (پیاپی ۳۲):۱۳۱-۱۵۸.
مکنون، رضا، سلیمی جلیل، بهرامی محسن،(۱۳۹۳). فراتحلیلی بر آسیب‌شناسی‌های برنامه‌های توسعه در ایران، فصلنامه راهبرد اقتصادی، ۳(۱۰)،
منصوری، مرادعلی، امینیان صدیقه، یازرلو رضا، اسماعیلی علیرضا، گفتمان اشتغال‌زایی در برنامه‌های توسعه جمهوری اسلامی ایران. نشریه جمعیت، ۱۴۰۲؛ ۲۸(۱۱۷): ۲۳-۷۰.
مهرعلی تبار فیروزجایی، مرتضی، گرائی نژاد غلامرضا،(۱۴۰۱). فراتحلیل مطالعات هفتادسال برنامه‌ریزی توسعه، به‌منظور کاربست در تنظیم نظام‌نامه تدوین برنامه هفتم توسعه، نشریه پژوهش‌های برنامه و توسعه، ۳(۱)، ۴۳-۹۲.
مؤمنی، فرشاد، ارضرومچیلر سمیه، هنردوست عطیه، بررسی وضعیت زنان در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی پس از انقلاب. فصلنامه زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)، ۱۳۹۳؛ ۶(۱): ۱-۲۸.
میرابی، سعیده، یوسفی علی، قندهاریون عذرا،(۱۴۰۱). تحلیل گفتمان انتقادی نقش زنان در سیاست‌های توسعه‌ای بعد از انقلاب اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات اجتماعی - روان‌شناختی زنان، ۲۰(۳)، ۵۷-۸۳.
نایلا کبیر، ویویان وی، فریدا شهید و دیگران؛ مترجمان فاطمه صادقی، و... [و دیگران] توانمندی زنان: نقدی بر رویکردهای رایج توسعه تهران: آگه، 1389.
وفائی، الهام، گرائی نژاد، غلامرضا، ریشه‌یابی آسیب‌های نظام برنامه‌ریزی ایران: تکنیک پنج چرا. نشریه پژوهش‌های برنامه و توسعه، ۱۴۰۱؛ ۳(۲): ۱۷۹-۲۰۳.
Adeleye, O. R., Olivo, M. L. O., & Farkas, T. (2024). A Bibliometric Analysis of Women’s Empowerment Studies Post Sustainable Development Goal Adoption Periods (2015–2022). Sustainability16(4), 1499.‏
Afshar, H. (1989). Women in the work and poverty trap in Iran. Capital & Class, 13(1), 62-85.‏
Akpuokwe, C. U., Chikwe, C. F., & Eneh, N. E. (2024). Leveraging technology and financial literacy for women’s empowerment in SMEs: A conceptual framework for sustainable development. Global Journal of Engineering and Technology Advances18(3), 020-032.‏
Balasubramanian, P., Ibanez, M., Khan, S., & Sahoo, S. (2024). Does women's economic empowerment promote human development in low-and middle-income countries? A meta-analysis. World Development178, 106588.‏
BRIDGE. (2001). Briefing paper on the ‘feminisation of poverty’.‏
Chant, Sylvia (2006), Re-thinking the ‘‘Feminization of Poverty’’ inRelation to Aggregate Gender Indices, The Department of Geography and Environment at London School of Economics, Journal of Human Development Vol. 7, No. 2.
Fetterman, D. M. (2018). Empowerment Evaluation's Roots in Community. New Directions for Evaluation2018(157), 87-88.‏
Mahwish, S., Bashir, F., Abbassi, F. A., & Khan, S. A. (2024). Empowering Women through Financial Inclusion and Governance: Evidence from 30 Developing Economies. iRASD Journal of Economics6(1), 98-108.‏
Peet, R., & Hartwick, E. (2015). Theories of development: Contentions, arguments, alternatives. Guilford Publications.‏
Stromquist, N. P. (2015). Women's E mpowerment and E ducation: linking knowledge to transformative action. European Journal of Education50(3), 307-324.‏
        Todaro, M.P. and S.C. Smith, Economic Development. 2020: Pearson Education.