نگاهی به جایگاه اجتماعی زنان از دیدگاه منتقدانه رمان‌های فارسی و عربی معاصر (مورد پژوهانه: رمان جزیره سرگردانی از سیمین دانشور و رمان اصل و فصل سحر خلیفه)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه ایلام ، ایلام، ایران

2 دانشیار پژوهشکده مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، تهران، ایران

10.30465/ws.2025.51115.4327

چکیده

تحوّلات دوره معاصر که باعث رشد روز افزون زنان نویسنده در سال‌های اخیر گردید، به زنان این فرصت را داد تا در قالب رمان، جایگاه نوین خود را در عرصه‌های گوناگون اجتماعی به تصویر بکشند. در این راستا، پژوهش مذکور تلاش کرده است با رویکرد کیفی له تحلیل نگاه منتقدانه نویسندگان زن ایرانی و فلسطینی را به جایگاه اجتماعی زنان، در دو رمان "جزیره سرگردانی" سیمین دانشور و "اصل و فصل" سحر خلیفه، مورد بررسی قرار دهد. نتایج نشان از آن دارد که در این دو رمان، شاهد رابطه‌ای نو میان جامعه و شخصیت‌های زن هستیم. دادن نقش مثبت به زنان و تحوّل شخصیت آنان از زنانی خانه‌دار به شخصیتی فعّال در صحنه اجتماع و سیاست، پشت پا زدن آنان به سنت ازدواج اجباری و... از ویژگی‌های رمان‌های مذکور است. آنان با اینکه در ابتدا تحت تأثیر شرایط جامعه سنتی قرار دارند؛ ولی در ضمن داستان و حوادث گوناگون دچار تغییر و بازاندیشی فراوانی می‌شوند؛ به گونه‌ای که در پایان داستان از شخصیتی ایستا و منفی، به شخصیتی کاملاً پویا و مثبت تبدیل می‌گردند و در این زمینه، نویسندگان با آنان همراه و هم‌عقیده می‌شوند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A look at the social status of women from a critical perspective of contemporary Persian and Arabic novels: case studies of Wandering Island [Jazire-ye Sargardāni] " by Simin Dāneshvar and " Origin and Chapter" by Sahar Khalifeh.

نویسندگان [English]

  • payman salehi 1
  • somaye sadat shafiei 2
1 Professor, Department of Arabic Language and literature, Faculty of Literature and Humanities, Ilam University, Ilam, Iran
2 Associate professor of Sociology, Departement of Social Studies, Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran
چکیده [English]

The various changes of the contemporary era, which have led to the increasing growth of women writers in recent decades and given them the opportunity to portray their new position in diverse social arenas in the form of novels. Regarding this, the research by using a descriptive-analytical approach, explores the critical views of Iranian and Palestinian female writers about the social status of women in two novels: "Wandering Island [Jazire-ye Sargardāni] " by Simin Dāneshvar and " Origin and Chapter" by Sahar Khalifeh. The results show that in these two novels, we witness a new relationship between society and female characters. Giving women a positive role and transforming their personalities from housewives to active figures in society and politics, their rejection of the tradition of arranged marriage and so on are among the characteristics of the aforementioned novels. Although they are initially influenced by the conditions of traditional society, they undergo a lot of transformation and rethinking throughout story and different events; in such a way that at the end of the story they transform from a static and negative character into a completely dynamic and positive character. On this point, the authors agree with them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Simin Dāneshvar
  • Sahar Khalifeh
  • Family
  • Rethinking
  • Woman
  • Social status
ابراهیم برهم، لطیفه (1391)، «أصل و فصل حکایة ضیاع البلاد»، مجلة دراسات فی اللغة العربیة وآدابها، سال سوم، شمارة 12، صص 16-1.
پاینده، حسین (1382)، گفتمان نقد، تهران، روزگار، چاپ اول.
حسن­لی، کاووس و قاسم سالاری(1386)، «نشانه­های فمنیسم در آثار سیمین دانشور»، مجلة مطالعات زنان، سال پنجم، شمارة اول، صص25-5.
خلیفه، سحر (2009)، اصل و فصل، بیروت، دارالآداب، الطبعة الأولی.
دانشور، سیمین (1372)، جزیرة سرگردانی، تهران، خوارزمی، چاپ اول.
دقیقی، مژده (1381)، «سرگردانی، یک جزیرة همگانی است»، مجلة مطالعات زنان، شمارة 86، صص36-32.
دهباشی، علی (1383)، بر ساحل جزیرة سرگردانی، تهران، سخن.
سرباز، حسن، محسن پیشوایی علوی و سرشین فلاحی«شیوه­های شخصیت­پردازی در رمان اصل و فصل سحر خلیفه» (1394)، مجلة نقد ادب معاصر عربی، پیاپی 10، شمارة 8، صص 192- 161.
سلیمی کوچی، ابراهیم و فاطمه سکوت (1391)، «گفت­وگو مداری و چندصدایی در رمان جزیرة سرگردانی»، مجلة پژوهش ادبیات معاصر جهان، دورة 17، شمارة 2، صص 91-77.
قبادی، حسینعلی و دیگران (1390)، «تحلیل گفتمانی جزیرة سرگردانی و پیوند معنایی آن با دیگر رمان­های سیمین دانشور»، مجلة ادب پژوهی، شمارة 15، صص57-35.
قبادی، حسینعلی و علی نوری (1386)، «نمادپردازی در رمان­های سیمین دانشور»، نشریة گوهر گویا، دورة اول، شمارة 3، صص86-63.
گلشیری، هوشنگ (1363)، جدال نقش با نقاش، تهران، آگاه، چاپ اول.
محمدی، سایر (1380)، هر اتاقی مرکز جهان است، تهران، آگاه.
مهرور، زکریا (1383)، گفت­وگو با سیمین دانشور به مناسبت انتشار جزیرة سرگردانی، بر ساحل جزیرة سرگردانی، جشن نامة دکتر سیمین دانشور، تهران، سخن، 534-525.