مطالعه تطبیقی سیاستگذاری خانواده در ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مطالعات زنان، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

10.30465/ws.2025.50627.4277

چکیده

مقاله حاضر به تحلیل تطبیقی سیاست‌های حمایت از خانواده در ایران و 8 کشور منتخب شامل سوئد، آلمان، ایرلند، فرانسه، ایالات متحده آمریکا، ژاپن، مالزی و آفریقای جنوبی می‌پردازد. هدف این مطالعه، شناسایی محورهای اصلی سیاست‌گذاری خانواده و بررسی تنوع رویکرد کشورها در مواجهه با چالش‌های جمعیتی و اجتماعی همچون کاهش نرخ باروری، تغییر ساختار خانواده و افزایش مشارکت زنان در بازار کار است. داده‌ها با بهره‌گیری از روش کتابخانه‌ای گردآوری و با استفاده از تکنیک تحلیل تماتیک مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته‌اند. یافته‌ها نشان‌دهنده استخراج سه مقوله اصلی شامل: «تأکید بر زنان»، «تأکید بر زنان در خانواده» و «تأکید بر فرزندآوری» و نیز ۱۳ مقوله فرعی هستند. یافته ها نشان می دهد که کشورهای پیشرو مانند سوئد، فرانسه و آلمان از الگویی چندلایه در حمایت از خانواده استفاده می‌کنند که شامل کمک‌های مالی، خدمات مراقبت از کودک، مرخصی والدین با حقوق و سیاست‌های تقویت برابری جنسیتی است. در مقابل، کشورهایی مانند ژاپن و ایالات متحده، سیاست‌هایی محدودتر اما هدفمند در برخی حوزه‌ها اتخاذ کرده‌اند و آفریقای جنوبی بیشتر بر حمایت‌های معیشتی پایه متمرکز شده است. ایران در زمینه‌هایی همچون تنوع خدمات مراقبتی، حمایت از اشتغال والدین و ایجاد توازن میان کار و زندگی، نیازمند سیاست‌گذاری‌های اجرایی گسترده‌تر و هدفمندتر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Family Policy in Iran

نویسنده [English]

  • Hamideh Dabbaghi
Assistant Professor Department of Women Studies, Faculty of Social Sciences, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

This article presents a comparative analysis of family support policies in Iran and eight selected countries: Sweden, Germany, Ireland, France, the United States, Japan, Malaysia, and South Africa. The aim of this study is to identify the main axes of family policymaking and to examine the diversity of national approaches in addressing demographic and social challenges such as declining fertility rates, changing family structures, and increasing female labor force participation. Data were collected through library research and analyzed using thematic analysis techniques. The findings reveal three main categories—focus on women, focus on women within the family, and focus on fertility—as well as 13 subthemes. The results show that leading countries such as Sweden, France, and Germany employ a multi-layered support model that includes financial aid, childcare services, paid parental leave, and gender equality promotion policies. In contrast, countries such as Japan and the United States implement more limited but targeted policies in specific areas, while South Africa focuses primarily on basic livelihood support. Although Iran has made efforts in cultural and social domains, it still requires broader and more targeted executive policies in areas such as diverse care services, employment support for parents, and work-life balance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Family Policy
  • Social Support
  • Thematic analysis
  • Iran

مراجع

باقری- شهلا، مطهرنژاد- سید مجید، سادات چاوشیان- سیدمحمدحسین. (1399). بررسی انتقادی سیاست خانواده در ایران و الزامات راهبردی سیاست‌ گذاری ‌‌‌‌‌خانواده‌محوری.  مطالعات فرهنگی اجتماعی حوزه, 4(8), 83-108. doi: 10.22081/scs.2021.72444
باقری-شهلا، زارعان-منصوره، برزگر-خدیجه(1398)، سیاست گذاری خانواده؛ الگوهای تعامل دولت و خانواده(مقاله پژوهشی حوزه)، اسلام و علوم اجتماعی سال یازدهم، شماره 21، صص:135 – 152.
پروین، خیراله؛ عبدالهی، حامد(1401). بررسی تطبیقی برنامه‌های جامع حمایت از خانواده در جمهوری اسلامی ایران و انگلستان. مجله پژوهش و مطالعات علوم اسلامی، شال 4، شماره 44، صفحه 401.
حسینی- فضه سادات، آزاد ارمکی- تقی، بهار- مهری،آذری- هاجر(1400)، تحولات معنایی خانواده در اسناد بالادستی صادره از جانب رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران. فصلنامه علمی مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی9، 1.
خان محمدی- هادی، اصلی پور- حسین، یغمائیان- معصوم، عسکری باقرآبادی- محبوبه (1403). شناسایی عوامل مؤثر بر اجرای سیاست های کلی خانواده در ایران. فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده. سال 19، شماره 66، صفحات: 133-156.
عباس زاده-محمد، عدلی پور-صمد، آقایاری هیر –توکل،علیزاده اقدم-محمدباقر(1399)،تحولات نهاد خانواده در فرایند نوسازی و تأثیر آن بر سیاست گذاری ایران در حوزه خانواده، مطالعات فرهنگ - ارتباطات سال بیست و یکم ، شماره ۵۱، ص: 161-192.
عموزاده مهدیرجی, حنیف . (1396). سیاستگذاری خانواده و تغییرات اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران. سیاستگذاری عمومی، سال اول شماره 3: صفحات: 133-152.
کرمانی- محسن، جعفری کافی آباد- صابر(1402). تحلیل گفتمان سیاست گذاری دولت در حوزه خانواده و مقایسه آن با واقعیت جامعه. مطالعات جنسیت و خانواده، شماره 11، صفحات : 167-191.
هدایت نیا گنجی-فرج اله(1401)، آسیب شناسی سیاستگذاری و سیاست های کلی خانواده ،پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، سال دهم، شماره 28، ص: 95-121.
Lohmann, Henning; Zagel, Hannah (2016) : Family policy in comparative perspective: the concepts and measurement of familization and defamilization, Journal of European Social Policy, ISSN 1461-7269, Sage, Thousand Oaks, Vol. 26, Iss. 1, pp. 48-65, https://doi.org/10.1177/0958928715621712
Boling, P. (2008). Demography, Culture, and Policy: Understanding Japan’s Low Fertility. Population and Development Review, 34(2), 307-326.
Brown, P. T. (2024). A Pro-Family Handbook for Texas: Shaping Policy, Renewing Culture. Ethics and Public Policy Center. Retrieved from [https://eppc.org/publication/a-pro-family-handbook-for-texas/]
Bürgisser, R., & Häusermann, S. (2023). Family policy. In The Oxford Handbook of Swiss Politics. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780192871787.013.38
Cheong, K. C., Tey, N. P., & Rasiah, R. (Eds.). (2015). Revisiting Malaysia’s population–development nexus: The past in its future. Faculty of Economics and Administration, University of Malaya.
Gautier, A. (2010). France: Towards a New Family Policy. In G. Esping-Andersen (Ed.), Family Formation and Family Dilemmas in Contemporary Europe. Fundación BBVA.
Gerstel, N., & McGonagle, K. (1999). Job leaves and the limits of the family and medical leave act: The effects of gender, race, and family. Work and Occupations, 26(4), 510-534.
Gornick, J. C., & Meyers, M. K. (2003). Families That Work: Policies for Reconciling Parenthood and Employment. Russell Sage Foundation.
Hank, K., & Kreyenfeld, M. (2003). A multilevel analysis of child care and women's fertility decisions in Western Germany. Journal of Marriage and Family, 65(3), 584-596.
Hashim, R. S., & Abdullah, R. (2012). Malaysia's national family policy: The way forward. Asian Social Science, 8(15), 46-54.
Ismail, S. N., Mohammad, A. H., & Jaffar, W. H. W. (2014). Population and Family Policies in Malaysia. Revisiting Malaysia’s Population–Development Nexus, 63.
Jayasooria, D. (2016). Social protection in Malaysia: Current state and challenges towards practical and sustainable solutions. Kajian Malaysia: Journal of Malaysian Studies, 34(2), 125-140.
Kamen, A. (2012). The rise of the religious right and the remaking of American politics. Harvard Journal of Law and Public Policy, 35(2), 441-502.
Katz, M. B. (1996). In the shadow of the poorhouse: A social history of welfare in America. Basic Books.
Lindsay, D. M. (2008). Faith in the halls of power: How evangelicals joined the American elite. Oxford University Press.
Lohmann, H. (2011). Assessing family policies in a comparative perspective. Paper prepared for presentation at the Expert Group Meeting "Assessing family policies: Confronting family poverty and social exclusion & Ensuring work family balance," United Nations Department of Economic and Social Affairs (DESA), Division for Social Policy and Development (DSPD), 1-3 June 2011, New York. https://www.un.org/esa/socdev/family/docs/egm11/Lohmann-paper.pdf
Lund, F. (2008). Changing Social Policy: The Child Support Grant in South Africa. Human Sciences Research Council.
Meintjes, H., Budlender, D., Giese, S., & Johnson, L. (2003). Children 'in need of care' or in need of cash? Questioning social security provisions for orphans in the context of the South African AIDS pandemic. CSSR Working Paper No. 37. University of Cape Town.
Mettler, S. (2005). Soldiers to citizens: The G.I. Bill and the making of the greatest generation. Oxford University Press.
Moffitt, R. A. (2015). The deserving poor, the family, and the US welfare system. Demography, 52(3), 729-749.
Morgan, K. J. (2006). Working Mothers and the Welfare State: Religion and the Politics of Work-Family Policies in Western Europe and the United States. Stanford University Press.
Mori, Y. (2013). Parental Leave in Japan: Policy and Practice. Asian Journal of Social Science, 41(2), 157-175.
Naeem, M., Ozuem, W., Howell, K., & Ranfagni, S. (2023). A Step-by-Step Process of Thematic Analysis to Develop a Conceptual Model in Qualitative Research. International Journal of Qualitative Methods, 22. https://doi.org/10.1177/16094069231205789
New Direction. (2018). Family policy: A challenge to our future [PDF]. https://newdirection.online/2018-publications-pdf/NDreportEN-FamilyPolicy.pdf
Noor, N. M., & Mahudin, N. D. M. (2016). Work-life balance policies in Malaysia: Theory and practice. International Journal of Work Organisation and Emotion, 7(3), 180-195.
Ochiai, E. (2008). Changing Family and Fertility Patterns in Japan: Toward a Child-oriented Society. International Journal of Japanese Sociology, 17(1), 12-26.
Pedersen, S. (1993). Family, Dependence, and the Origins of the Welfare State: Britain and France, 1914-1945. Cambridge University Press.
Ramphele, M. (1993). A bed called home: Life in the migrant labour hostels of Cape Town. Ohio University Press.
Raymo, J. M., & Lim, S. J. (2011). Family Policies and Fertility in Japan: Recent Trends and Future Prospects. Demographic Research, 24, 579-618.
Retherford, R. D., Ogawa, N., & Matsukura, R. (2001). Late Marriage and Less Marriage in Japan. Population and Development Review, 27(1), 65-102.
Schmidt, C. M., & Zimmermann, K. F. (2013). The impact of family policy on fertility: Lessons from the German experience. IZA Journal of European Labor Studies, 2(1), 1-22.
Schober, P. S. (2014). Parental leave and domestic work of mothers and fathers: A longitudinal study of two reforms in West Germany. Journal of Social Policy, 43(2), 351-372.
Seekings, J., & Nattrass, N. (2005). Class, race, and inequality in South Africa. Yale University Press.
Skocpol, T. (1992). Protecting soldiers and mothers: The political origins of social policy in the United States. Belknap Press of Harvard University Press.
Tey, N. P. (2011). Demographic transition and low fertility in Malaysia. Journal of Population and Social Studies, 19(1), 1-17.
Thévenon, O. (2011). Family Policies in OECD Countries: A Comparative Analysis. Population and Development Review, 37(1), 57-87.
Tsuya, N. O., & Bumpass, L. L. (2004). Marriage, Work, and Family Life in Comparative Perspective: Japan, South Korea, and the United States. University of Hawaii Press.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 آذر 1403
  • تاریخ بازنگری: 22 فروردین 1404
  • تاریخ پذیرش: 13 خرداد 1404

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار