بررسی سیر تحول ذهنیت زن ایرانی در مواجهه با مدرنیته با تکیه بر رمان‌های «روزگار سیاه»، «زیبا» و «شب یک شب دو»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد

2 استاد دانشگاه شهرکرد

3 دانشیار دانشگاه ولی عصر رفسنجان

چکیده

ورود مدرنیته به جامعه سنتی ایران تأثیر زیادی بر تغییر ذهنیت و جایگاه اجتماعی زنان داشت. به دلیل وجود ارتباط انکار ناپذیر ادبیات و جامعه، این مقاله به دنبال بررسی سیر تحول ذهنیت زن ایرانی در رویارویی با مدرنیته با تکیه بر رمان فارسی است. بدین منظور دو رمان «روزگار سیاه» و «زیبا» از سال‌های آغازین سدۀ چهاردهم شمسی انتخاب شده‌اند.رویارویی شخصیت‌های زن این دو رمان با مدرنیته، با رویارویی شخصیت‌های زن رمان «شب یک شب دو» که در سال 1353ه.ش نگاشته شده است، مقایسه می‌گردد. به دلیل اینکه در این سه رمان زنان نقش محوری بازی می‌کنند، می‌توان با مقایسۀ تحلیلی و توصیفی نشان داد از نگاه نویسندگان، در فاصلۀ نزدیک به پنجاه سال ذهنیت زن ایرانی نسبت به مؤلفه‌های مدرنیته (با تکیه بر نظریات گیدنز) چه تغییراتی کرده است. بدین منظور شخصیت زنان در مواجهه با مؤلفه‌های آموزش، حضور اجتماعی زنان، برابری زن و مرد، فردیت زنان، انسان‌گرایی، دنیاگرایی و سنت ستیزی در رمان‌ها بررسی و با یکدیگر مقایسه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Surveying the Evolution of Iranian Woman's mentality in the Confrontation of Modernity, focusing on the Novels of the "Roozegar e seyah", "Ziba", and “Shab e yek Shab e do"

نویسندگان [English]

  • parivash mirzaeyan 1
  • Jahangir Safari 2
  • Narges Bagheri 3
1 PhD student of Persian Language and Literature, Shahrekord University
2 Professor of Shahrekord University
3 Associate Professor University of Rafsanjan
چکیده [English]

The entrance of modernity into Iranian traditional society had a major impact on changing the mentality and social status of women. Because of the undeniable relationship between literature and society, this article investigates the evolution of the Iranian woman's mentality in dealing with modernity, relying on Persian novels. For this purpose, two novels "Black Times" and "Ziba" have been selected from the early years of the 14th century. The confrontation of the female characters of these two novels with modernity is compared with the confrontation of the female characters of the novel "Night One Night Two" written in 1974. women play a central role in these three novels so by analytical and descriptive comparisons it can show, in the authors' view, what has changed in the fifty years of the Iranian woman's mentality towards the components of modernity (based on Giddens's theories). To this end, the female personality in the face of the components of education, women's social presence, male and female equality, women's individuality, humanism, secularism and anti-tradition in the novels have been compared and investigated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian woman
  • modernity
  • Evolution
  • Ziba
  • Roozegar e Seyah
  • Shab e yek Shab e do
آزاد ارمکی، تقی؛ مدرنیته‌ی ایرانی؛ روشنفکران و پارادایم‌ فکری عقب ماندگی در ایران؛ تهران:دفتر مطالعاتی -انتشاراتی اجتماع، 1380.
آزاد ارﻣﻜﻲ، ﺗﻘﻲ و ﺷﻬﺮام ﭘﺮﺳﺘﺶ؛« ادﺑﻴﺎت داﺳﺘﺎﻧﻲ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ شناسی در ایران»؛ ﻧﺎﻣﺔ ﻋﻠـﻮم اجتماعی؛ 1383؛ (11)23.  
آفاری، زنت.؛ انقلاب مشروطه ایران 1906-1911؛ ترجمه رضا رضایی؛ چاپ سوم؛ تهران: بیستون؛ 1385.
احمدی خراسانی، نوشین.؛ زنان زیر سایه‌ی پدرخوانده؛ چاپ پنجم؛ تهران: توسعه؛ 1382.
اردستانی رستمی، حمید رضا؛ «تقابل سنت و مدرنیته در داستان هوس باز صادق هدایت»؛ همایش ادبیات فارسی معاصر؛ایرانشهر دانشگاه ولایت؛ 1395.
ارشاد، فرهنگ؛ کندوکاوی در جامعه شناسی ادبیات؛ تهران: آگه؛ 1391.
اکبری معلم، علی؛«واکنش روشنفکران ایرانی در مواجهه با فرهنگ غربی»؛ رواق اندیشه؛ 1382؛ (9): 69- 84.
پیرسون، کریستوفر؛ معنای مدرنیت(گفتگو با آنتونی گیدنز)؛ ترجمه علی اصغر سعیدی؛ تهران: کویر؛ 1380.
ترابی فارسانی، سهیلا؛ زن ایرانی در گذار سنت به مدرن؛تهران.نیلوفر؛ 1397.
توکلی، نیره؛ «فرهنگ و هویت جنسیتی با نگاهی بر ادبیات ایران»؛ نامه انسان‌شناسی؛ 1382؛ (3): 31- 70.
تیلور، چارلز؛« سه ملالت مدرنیته»؛ ترجمه حیدر شادی؛ علامه؛ 1385؛ (12):81-92.
حاجی حیدری، حامد؛ آنتونی گیدنز- مدرنیت. زمان. فضا؛ تهران: اختران؛1388.
حجازی، محمد؛  زیبا؛ تهران:ابن سینا؛1340.
حیدری، الهه؛ حیدر، فاطمه؛ حواسی، محمدرضا. «بررسی چالش­های سنت و مدرنیته در رمان پرنده من نوشته فریبا وفی»، دومین کنفرانس بین المللی ادبیات و زبان شناسی. تهران، انجمن هم اندیشان مبتکر رادمان؛ 1392.
خاکی قراملکی، محمدرضا؛« نظام مدرنیته،دنیاگرایی و مولفه محوری آن؛ رواق اندیشه؛ 1382؛ (27): 75- 96.
خلیلی، عباس؛ روزگار سیاه. تهران: اقدام؛ 1303.
درویش‌پور، مهرداد؛ «طرحی از زن ایرانی در برزخ سنت و مدرنیته»؛ بازتاب اندیشه؛ 1379؛ (6):60- 63.
دوران، احمد؛.« نگاه گیدنز به مدرنیته»؛ کتاب ماه علوم اجتماعی؛ 1378؛ 3-7.
صادقی، فاطمه؛  جنسیت، ناسیونالیسم و تجدد در ایران( دوره‌ی پهلوی اول)؛ تهران: قصیده سرا؛ 1384.
صانع‌پور، مریم؛« انسان‌گرایی مدرنیته و مبانی اسطوره‌ای آن»؛ غرب‌شناسی بنیادی؛1389؛ (1):87- 116.
صفری، جهانگیر و همکاران؛ «مدرنیته و ساختار سنتی خانواده با تکیه بر رمان شوهر آهو خانم»؛ زبان و ادبیات فارسی(دانشگاه خوارزمی)؛1396؛  25(27): 217-240.
غرویان، محسن؛ «زن در کشاکش سنت و مدرنیته»؛ مطالعات راهبردی زنان؛ 1380؛ (12): 96-117.
فرسی، بهمن؛. شب یک شب دو؛ تهران: سازمان چاپ و پخش پنجاه و یک؛ 1353.
فوران، جان؛ مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا ساله‌های پس از انقلاب اسلامی؛ ترجمه‌ احمد تدین؛ تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا؛ 1377.
قاسم­زاده، رضا؛ فرضی، حمیدرضا؛ دهقان، علی؛ «چالش سنت و مدرنیته در رمان اهل غرق منیرو روانی پور»؛ زبان و ادب فارسی؛ 1396؛ (70)235: 181-203.
قنبرلو، عبدالله؛ «چشم اندازی بر تعامل علم و دین در علوم انسانی مدرن»؛ پژوهش‌های علم و دین؛1390؛ (3): 33-56.
کار، مهرانگیز؛. زن، مشارکت سیاسی، موانع و امکانات. تهران: روشنگران و مطالعات زنان؛ 1379.
گنجی، اکبر؛ «سنت و مدرنیته»؛ بازتاب اندیشه؛ 1382؛ (38): 112-118.
گیدنز، آنتونی؛ جامعه شناسی؛ ترجمه منوچهر صبوری؛ تهران: نی؛ 1376.
گیدنز، آنتونی؛ پیامدهای مدرنیته؛ ترجمه محسن ثلاثی؛ تهران: مرکز؛ 1377.
گیدنز، آنتونی؛ تجدد و تشخص؛ ترجمه ناصر موفقیان؛ چاپ  پنجم؛ تهران: نی؛ 1378.
میرعابدینی، حسن؛صد سال داستان نویسی ایران؛ چاپ پنجم؛ جلد اول و دوم؛ تهران: چشمه؛ 1387.
نصرتی‌نژاد، فرهاد؛« مدرنیسم ایرانی و عقلانیت خود مدار: تبینی برای آسیب‌های اجتماعی»؛ مسائل اجتماعی ایران؛ 1396؛ 8(2): 175-193.
نیازی، محسن؛ شفائی مقدم، الهام؛ «بررسی عوامل مؤثر بر تقدیرگرایی زنان»؛ جامعه پژوهی فرهنگی؛ 1393؛ (1): 123-147.
نیکخواه قمصری، نرگس؛ تحول نگرش نسبت به زن و تأثیر آن در انقلاب اسلامی؛ تهران: پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی؛ 1384.
واترز، مالکوم؛ جامعه سنتی و جامعه مدرن؛  ترجمه منصور انصاری؛ تهران: نقش جهان؛ 1381.
هاشم‌زهی، نوروز؛ شرایط اجتماعی و پارادایم‌های روشنفکری در آستانه دو انقلاب ایران: انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی؛ تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج؛ 1386.
William, A & Darity, J.R ; International Encyclopedia of the Social Sciences (2 nd edition),USA, Detroit: Thomson Gale;2008.
 
 
 
 
 
Surveying the Evolution of Iranian Woman's mentality in the Confrontation of Modernity, focusing on the Novels of the "Roozegar e seyah", "Ziba", and “Shab e yek Shab e do"