عدالت جنسیتی نزد متفکرین دوران مشروطه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشکده مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

در این مقاله به روش تاریخی و با کمک گرفتن از نظریات جان رالز در موضوع عدالت، تلاش شده تا به فهم تعریف عدالت جنسیتی و دسته‌بندی‌های موجود این تعاریف در بین متفکرین دوران مشروطه دست یابیم. بیش از 30 نفر از این متفکرین از طریق کلیه اسناد به جای مانده از آنها در چهار گروه متشرعین سنتی، متشرعین با نگاه اقتباسی، معتقدین به مردمسالاری دینی و ترقی‌خواهان سکولار مورد مطالعه قرار گرفتند. متناسب با این دسته‌بندی طیفی از نظرات ایشان از سنتی‌ترین نگاه به عدالت جنسیتی تا مدرن‌ترین شکل آن عرضه گردید. صحنه تعارضات اجتماعی در همه دوران‌ها مملو از حضور همه اعضای این طیف بوده و در هردوره‌ای بسته به شرایط بخشی از این طیف توانسته قدرت و سلطه نظری بیشتری یابد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Gender justice desired by thinkers of the constitutional era

نویسنده [English]

  • Somayeh Tohidlou
Assistant Professor, Department of Social Studies, Institute for Humanities and Cultural Studies (IHCS)
چکیده [English]

In this article, in a historical method, with the help of John Rawls' theories on the subject of justice, we have tried to understand the definition of gender justice and the existing categories of these definitions among the thinkers of the constitutional era. More than 30 of these thinkers were studied, through all the documents left by them; In the four groups of traditional legislators, legislators with an adaptive look, religious democrats, and secular progressives. In line with this classification, a range of their views were presented: from the most traditional view of gender justice to its most modern form. All members of this range have always been present in the scene of social conflict; And in each period, a part of this range has been highlighted depending on the circumstances, and has been able to gain more power and theoretical dominance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Social justice"
  • "gender justice"
  • "the constitutional era"
  • "equality"
  • "fundamental rights"
آخوندزاده، میرزا فتح‌علی، 1357: الفبای جدید و مکتوبات، گردآورنده حمید محمدزاده و حمید آراسلی، تبریز، نشر احیاء
آدمیت، فریدون، 1354: فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران، انتشارات پیام، چاپ اول
آدمیت، فریدون، 1346: اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی، کتابخانه طهوری
آفاری، ژانت؛ 1377: انجمن‌های نیمه سری زنان در نهضت مشروطه، ترجمه جواد یوسفیان، نشربانو، چاپ اول
ابوالحسنی (منذر)، علی، 1388: شیخ فضل‌الله نوری، مصلح دین ورز و دادخواه، فصلنامه مطالعات تاریخی، شماره 24، 11-63
اتحادیه، منصوره، 1361: پیدایش و تحول اجزاب سیاسی مشروطیت (دوره اول و دوم مجلس شورای ملی)، نشر گستره
استرابادی، بی‌بی خانم؛ 1371: معایب‌الرجال، ویراستار افسانه نجم آبادی، شیکاگو، سلسله انتشارات نگرش و نگارش زن
باغدار دلگشا، علی، 1396: آداب مردی و تربیت نسوان (دو رساله در نقد مرد مداری مردان از دوره قاجار)، تهران، نشر شیرازه، چاپ اول
بشیریه، حسین؛ 1379: تاریخ اندیشه سیاسی در قرن 20 ، تهران، نشر نی
ثقه الاسلام تبریزی، میرزا علی، 1355:مجموعه آثار قلمی ثقه الاسلام شهید تبریزی، محقق نصرت الله فتحی، نشر انجمن آثار علمی، تهران
حائری، عبدالهادی، 1387: تشیع و مشروطیت (و نقش ایرانیان مقیم عراق)، انتشارات امیرکبیر، چاپ چهارم
حجازی، بنفشه؛ 1399: تاریخ خانم‌ها: بررسی جایگاه زن ایرانی در عصر قاجار، نشر قصیده‌سرا، چاپ چهارم
خسروپناه، محمدحسین؛ 1381: هدف‌ها و مبارزه زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا  سلطنت پهلوی، انتشارات پیام امروز، چاپ اول
درکتانیان،غلامرضا، ۱۳۸۴، "نهضت فرهنگی زنان ایران و تأسیس مدارس دختران"، در مجموعه مقالات همایش مشروطه، گردآورنده: ستاد بزرگداشت انقلاب مشروطه، تبریز
دلریش، بشری؛ 1376: زن در دوره قاجار، دفتر مطالعات دینی هنر، چاپ دوم
دورکیم، امیل، 1381: درباره تقسیم کار اجتماعی: ترجمه باقر پرهام، نشر مرکز، چاپ اول ، ویرایش دوم
دهخدا، علی اکبر، 1362: مقالات دهخدا، جلد اول، به کوشش سید محمد دبیرسیاقی، انتشارات تیراژه، چاپ دوم
رالز، جان؛ 1376: عدالت و انصاف و تصمیم‌گیری عقلایی، ترجمه مصطفی ملکیان، نقد و نظر، سال سوم، شماره 2 و 3
رالز،جان؛ 1393: نظریه ای درباب عدالت (براساس آخرین ویراست اثر 1999)، ترجمه مرتضی نوری، انتشارات مرکز، چاپ اول
رجبی، محمد حسن؛ رویاپور امید، فاطمه، 1384: مکتوبات و بیانات سیاسی اجتماعی  علمای شیعه، جلد اول و دوم و سوم و چهارم و پنجم،  نشر نی، چاپ اول
رحمانیان، داریوش، 1387: سید جمال‌الدین اسدآبادی، موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، چاپ دوم
رحمانیان،داریوش، 1391 : تاریخ تفکر سیاسی در دوره قاجاریه، دانشگاه پیام نور، چاپ سوم
رشدیه، حسن، 1306: پروغرام مکاتب رشدیه، دستنویس، چاپ دوم
زرگری‌نژاد، غلامحسین، 1390: رسائل مشروطیت مشروطه به روایت موافقان و مخالفان، جلد اول و دوم، انتشارات موسسه  تحقیقات و توسعه علوم انسانی، چاپ دوم
زرگری‌نژاد، غلامحسین، 1377: رسائل مشروطیت (18 رساله و لایحه درباره مشروطیت)، نشر کویر، چاپ دوم
زنجانی، ابراهیم، 1393: خاطرات شیخ ابراهیم زنجانی، به اهتمام غلامحسین میرزا صالح، تهران، نشر کویر
سن، آمارتیا؛ 1383: توسعه یعنی آزادی، ترجمه محمد سعید نوری نائینی، نشر نی، چاپ پنجم
سندل، مایکل، 1396: لیبرالیسم و محدودیت های عدالت، ترجمه حسن افشار، نشر مرکز، چاپ اول
طالبوف، عبدالرحیم، 1356: کتاب احمد (ج3) یا مسائل الحیات، با مقدمه و حواشی باقر مومنی، انتشارات شبگیر، چاپ دوم
طباطبایی، سید جواد، 1367: درآمدی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، چاپ اول
طباطبایی،سیدجواد،1386: درباره ایران، نظریه حکومت قانون در ایران، جلد دوم، بخش دوم، انتشارات ستوده
عدالتنژاد،سعید، 1399 : جایگاه حقوقی غیرمسلمانان در فقه شیعه وقوانین ایران   1285 -1397 ،تهران، نشرنی، چاپ اول
فروغی، محمدعلی، 1396: حقوق اساسی یعنی اداب مشروطیت دول، به اهتمام علی اصغر حقدار، استانبول ، نشر باشگاه ادبیات
فیرحی،داود، 1399: مفهوم قانون در ایران معاصر (تحولات پیشامشروطه)، نشرنی
کراچی،روحانگیز، 1381: اندیشه نگاران زن در شعر مشروطه، چ۲، تهران، دانشگاه الزهرا (س)
کراچی، روح‌انگیز؛ 1390: هشت رساله در بیان احوال زنان، از 1000 تا 1313 هجری قمری.  پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
کزازی، ماندانا، اکبری، زینت، رمضان جماعت، مینا؛  1392:  «نقش زنان در شکل گیری آموزش و پرورش جدید دختران ایران:  مطالعه موردی بی‌بی‌خانم استرابادی»، پژوهش در تاریخ، سال چهارم، بهار شماره  10، 87 - 106
کسروی، احمد، 1388: تاریخ مشروطه ایران، انتشارات هرمس، چاپ اول
کوهستانی نژاد، مسعود، 1393:سرگذشت شاهزاده خانم ایرانی (دومین کتاب زهرا تاج‌السلطنه) انتشارات دنیای اقتصاد
محبوبی اردکانی، حسین، 1376، تاریخ موسسات تمدنی جدید، جلد اول و دوم، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم
مستشارالدوله، میرزا یوسف خان، 1393: رساله یک کلمه (و دو پیوست انتقادی آخوندزاده)، ویراسته امیر حکیمی، مجموعه پرسه در مشروطه
ملائی توانی، علیرضا، 1397: سه روحانی دگراندیش دولت‌آبادی، سنگلجی و حکمی‌زاده، پژوهشکده تاریخ اسلام، چاپ اول
ملکم خان ناظم‌الدوله، دوره کامل روزنامه قانون، سازمان اسناد و کتابخانه ملی
موحد، محمد علی، 1381: در هوای حق و عدالت از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، نشر کارنامه، چاپ اول
نائینی، محمد حسین، 1382: تنبیه الامه و تنزیه المله، تصحیح سید جواد ورعی، بوستان کتاب قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
نجم‌ابادی، افسانه؛  1381:  حکایت دختران قوچان -  از یاد رفته‌های انقلاب مشروطه، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، چاپ دوم
وثوقی، محمدباقر، 1386: اسناد و مکاتبات ایت الله سید عبدالحسین لاری، انتشارات موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، چاپ دوم
یغمائی، اقبال، 1357: شهید راه آزادی، انتشارات توس
Kant, I. 1785.Groundwork of the metaphysics of morals, translated by H. J. Paton, 1992 london
Michael amin, Camron and Inc Netlibrary, 2002: “the Making of Modern Iranian Woman: Gender, State Policy and Popular Culture, 1865-1946”, Gainesville: University Press of Florida