«زن یکی بیش مبر زانکه بود فتنه و شر»؛ پژوهشی درباره پدیدۀ چند همسری در متون ادبی-سیاسی دورۀ قاجار

• قرآن کریم، ترجمۀ مهدی الهی قمشه­ای.
• آخوندزاده، فتحعلی(1356)، تمثیلات، ترجمۀ محمدجعفر قراجه­داغی، تهران: خوارزمی، چ3.
• آخوندزاده، فتحعلی(1399)، مکتوبات(نامه‌های شاهزاده کمال­الدوله به شاهزاده جلال­الدوله)، به کوشش م. مقصود، ناشر نسخۀ الکترونیک باشگاه ادبیات.
• آدمیت، فریدون(1349)، اندیشه‌های میرزافتحعلی­خان آخوندزاده، تهران: خوارزمی.
• آرین­پور، یحیی(1372)، از صبا تا نیما؛ تاریخ 150 سال ادب فارسی، ج2، تهران: زوار، چ5.
• آرین­پور، یحیی(1382)، از صبا تا نیما؛ تاریخ 150 سال ادب فارسی، ج3، تهران: زوار، چ4.
• استرآبادی، بی‌بی­خانم(1371)، معایب الرجال(در پاسخ به تأدیب النسوان)، افسانه نجم‌آبادی، شیکاگو: نگرش و نگارش زن.
• اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان(1345)، روزنامۀ خاطرات اعتمادالسلطنه، با مقدمه و فهارس ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
• اکی(کاکوء)، اوءباکاگه(1393)، سفرنامۀ ایران و ورارود (1328هـ.ق.-1910م.)، ترجمۀ هاشم رجب­زاده و کینجی ئه اورا، تهران: طهوری.
• اورسل، ارنست(1382)، سفرنامۀ قفقاز به ایران، ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• بختیاری، سردار مریم(1382)، خاطرات سردار مریم بختیاری(از کودکی تا آغاز انقلاب مشروطه)، ویراستۀ غلامعباس نوروزی بختیاری، تهران: آنزان.
• بروگش، هینریش(1367) سفری به دربار سلطان صاحب­قران، ج1، ترجمۀ حسین کردبچه، تهران: اطلاعات.
• بهار، محمدتقی(1388)، دیوان اشعار، تهران: نگاه
• بیشوپ، ایزابلا(1375)، از بیستون تا زردکوه بختیاری، ترجمۀ مهراب امیری، تهران: سهند و آنزان.
• پاتینجر، هنری(1384)، سفرنامۀ پاتینجر، ترجمۀ شاپور گودرزی، تهران: کتابفروشی دهخدا.
• پولاک، یاکوب ادوارد(1368)، سفرنامۀ پولاک (ایران و ایرانیان)، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
• تاج­السلطنه،(1361) خاطرات تاج­السلطنه، به کوشش منصوره اتحادیه(نظام مافی)، سیروس سعدوندیان، تهران: نشر تاریخ ایران.
• تاورنیه، ژان باتیست(1383)، سفرنامۀ تاورنیه، ترجمۀ حمید شیروانی، تهران: نیلوفر.
• تویوکیچی، یه ناگا(1392)، سفرنامۀ یه ناگا تویوکیچی در ایران و آناطولی (1317هـ.ق./1899م.) ژاپن و تجارت تریاک در پایان قرن نوزدهم، ترجمۀ هاشم رجب­زاده و کینجی ئه اورا، تهران: طهوری.
• جونز، سرهار فورد(1386)، روزنامۀ سفر خاطرات هیئت اعزامی انگلستان به ایران، ترجمۀ مانی صالحی علامه، تهران: ثالث.
• دالمانی، هانری رنه(1335)، سفرنامۀ از خراسان تا بختیاری، ترجمۀ محمدعلی فره­وشی، تهران: امیرکبیر.
• دروویل، گاسپار(1387)، سفرنامه دروویل، ترجمۀ جواد محبی، تهران: انتشارات گوتنبرگ.
• دلریش، بشری(1375)، زن در دورۀ قاجار، تهران: دفتر مطالعات دینی هنر(مدیریت پژوهش).
• دوبد، کلمنت اوگاستس(1384)، سفرنامۀ لرستان و خوزستان، ترجمۀ محمدحسین آریا، تهران: علمی و فرهنگی، چ2.
• دهخدا، علی‌اکبر، (بی‌تا)، چرند پرند، معرفت.
• رایس، کلارا کولیور(1383)، سفرنامۀ (زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان)، ترجمۀ اسدالله آزاد، تهران: کتابدار.
• ژوبر، پ.آ(1322)، مسافرت به ارمنستان و ایران، ترجمۀ محمود هدایت، چاپخانۀ تابان.
• سعیدی سیرجانی(1362)، وقایع اتفاقیه (گزارش­های خفیه نویسان انگلیس در ولایات جنوبی ایران از سال 1291 تا 1322ق.)، چ2، تهران: انتشارات نوین.
• شاردن، ژان(1372)، سفرنامه شاردن، ج1، ترجمۀ اقبال یغمایی، تهران: توس.
• شقاقی، حسینقلی­خان(1353)، خاطرات ممتحن­الدوله، تهران: امیرکبیر.
• صابر، میرزاعلی اکبر(1977)، هوپ هوپ نامه، ترجمۀ احمد شفائی، باکو: نشریات دولتی آذربایجان.
• طالبوف، عبدالرحیم(بی­تا)، مسالک المحسنین، به همت محمد رمضانی، تهران: کلالۀ خاور.
• عاملی رضایی، مریم(1389)، سفر دانه به گل(تحول جایگاه زن در نثر دورۀ قاجار)، تهران: نشر تاریخ ایران.
• فراهانی، قائم‌مقام(1373)، منشآت، مصحح محمد عباسی، تهران: شرق.
• فوروکاوا، نوبویوشی(1384)، سفرنامۀ فوروکاوا، ترجمۀ هاشم رجب‌زاده و کینیجی ئه اورا، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
• قائم‌مقامی، عالم‌تاج(1374)، دیوان عالم‌تاج قائم‌­مقامی(ژاله)، تهران: انتشارات ما.
• کارری، جووانی فرانچسکو جملی(1383)، سفرنامۀ کارری، ترجمۀ عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چ2.
• کارلا سرنا، (1363)، سفرنامۀ(مردم و دیدنیهای ایران)، ترجمۀ غلامرضا سمیعی، تهران: نشر نو.
• کراچی، روح­انگیز(1390)، هشت رساله در بیان احوال زنان از 1000 تا 1313هـ.ق.، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• کراچی، روح‌انگیز(1374)، اندیشه­گران زن در شعر مشروطه، تهران: دانشگاه الزهرا.
• کراچی، روح‌انگیز(1395)، خشونت مشفقانه (روایتی از مردسالاری دوران ناصری)، تهران: نشر تاریخ ایران، چ2.
• کرمانی، آقاخان(2006).صدخطابه، محمدجعفر محجوب، آمریکا: شرکت کتاب.
• گیدنز، آنتونی(1381)، جامعه‌شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، چ7، تهران: نی.
• گیلانی، سیداشرف‌الدین(1338)، دیوان، بی نا.
• لایارد، هنری(1376)، سفرنامۀ لایارد، ترجمۀ مهراب امیری، تهران: انزان، چ2.
• مستشفی، علی(1314)، ازدواج و حفظ‌الصحه، تهران: روشنایی.
• مستوفی(اعتصام­الملک)، میرزایوسف­خان(1318)، تربیت نسوان، تبریز: معارف
• معجز شبستری، میرزاعلی(بی­تا)، کلیات معجز شبستری، بی­نا.
• مکبن روز، الیزابت(1373)، با من به سرزمین بختیاری بیائید، ترجمه و حواشی مهراب امیری، تهران: آنزان.
• ملکم، سرجان(1380)، تاریخ کامل ایران، ترجمۀ میرزااسماعیل حیرت، تهران: افسون.
• موریه، جیمز(1354)، سرگذشت حاجی‌بابای اصفهانی در ایران، به کوشش یوسف رحیم­لو، تبریز: انتشارات حقیقت، چ2.
• موزر، هنری(2536)، سفرنامه ترکستان و ایران(گذری در آسیای مرکزی)، ترجمۀ علی مترجم، به کوشش محمد گلبن، تهران: انتشارات سحر.
• مونس­الدوله(1380)، خاطرات مونس­الدوله ندیمۀ حرمسرای ناصرالدین­شاه، به کوشش سیروس سعدوندیان، تهران: زرین.
• ویشارد، جان(1363)، بیست سال در ایران، ترجمۀ علی پیرنیا، تهران: انتشارات نوین.

روزنامه­ها

• میرزا ملکم خان، روزنامۀ قانون، انتشارات کویر، 1369، نمرۀ 19.

مقالات

-رستمی تبریزی، لمیاء(1387)، «تعدد زوجات و شرایط آن در لایحه حمایت خانواده»، فصلنامۀ خانواده­پژوهی، سال چهارم، ویژه­نامۀ نقد و بررسی لایحۀ حمایت خانواده.

-ترابی فارسانی، سهیلا، «تکاپوی زنان عصر قاجار: فردیت، جهان سنت و گذار از آن»، تاریخ اسلام و ایران فصلنامۀ علوم انسانی دانشگاه الزهرا، سال نوزدهم، دورۀ جدید، شمارۀ2، پیاپی 77، تابستان 1388، صص22-1.

- سنبلی، ندا و عباس قدیمی قیداری، «کی عروسک باز را جامۀ عروسی درخور است؛ تأملی بر رویکرد متون ادبی- تاریخی دورۀ قاجار به پدیدۀ کودک همسری»، نشریۀ زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، دوره75، شماره 245، بهار و تابستان 1401، صص175-149.

- شکرانی، رضا و مهدی حبیب اللهی، «آیۀ تعدد زوجات، حکمی مطلق یا مشروط؟»، پژوهشنامه زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شماره دوم، تابستان 1394، صص117-93.

- عبدی پور، ابراهیم(بهار1388)، «تعدد زوجات»، حقوق اسلامی، سال5، شمارۀ 20.

- مجاهد، عزیزالله و بهروز بیرشک(1382)، «وضعیت رفتاری کودکان و سلامت روانی والدین در خانواده­های چندهمسری»، نشریۀ روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، شمارۀ35.

- محمدی، نعیما و خان­محمد آسکانی(1394)، «مطالعۀ سلامتی روانی مردان با تأکید بر سنت چندهمسری در شهرستان سرباز»، زن در فرهنگ و هنر، دورۀ 7، شمارۀ2.

-Al-Krenawi, A(1999),"Women of polygamous marriages in primary health care centers", Contemporary Family Therapy,21(3).

- Al‐Krenawi, A. L. E. A. N(1998), Family therapy with a multiparental/multispousalfamily, Family process, 37(1), 65-81.

- Farahmand, M., &Rezvani, Z(2019), The association between father’s power, performance, and mental stress of first wife in monogamous and polygamous families: a comparative study in Iran,Iran J Psychiatry BehavSci, 13(2).

- SLONIM‐NEVO, V. E. R. E. D., & Al‐Krenawi, A(2006), Success and failure among polygamous families: The experience of wives, husbands, and children, Family process, 45(3).

- Yılmaz, E., &Tamam, L(2018), The relationship between polygamy and psychiatric disorders in Turkish women, International Journal of Social Psychiatry, 64(8).‏

- Oyefeso, Adenekam, Adegok, Ademola R.(1992), Psychological Adjustment of Yoruba Adolescents as influenced by family type: a research not, Journal of child Psychology. Vol.33, No.4, pp785-788.