زندگی اجتماعی چادر در ایران معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مطالعات فرهنگی دانشگاه علم و فرهنگ

2 هیت علمی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی

چکیده

سرنوشت پر فراز و نشیب چادر در زندگی زنان ایرانی، موجب شده است که معانی فراوان و متعارضی در آن پنهان شود: عقب نگاه داشتن زنان از تمدن، مقاومت در برابر زن فرنگی‌مآبِ خودباخته، عدالت‌خواه بودن، پوشش قشر حزب‌اللهیِ همرنگ با حکومت، فراهم‌آورندۀ زیبایی برای زن محجبۀ متجدد. این تعابیر که از حدود 150 سال پیش بر روی چادر بار شد، با تغییرات در کالبد آن همراه بودند؛ از تنوع در مدل دوخت گرفته تا همنشینی با دیگر اشیا. در مقالۀ حاضر با به‌کارگیری رویکرد مطالعات فرهنگ مادی، و استفاده از اسناد و شواهد مکتوب، چهار دوره زندگی اجتماعی چادر در عصر جدید را نشان می‌د‌هیم: نماد عقب‌ماندگی، ابزاری انقلابی و رهایی‌بخش، نشانۀ حکومتی بودن، کالایی ادغام‌شده در بازار مد. دوران پهلوی اول، چادر به‌مثابه پوششی دور از تمدن و از خلال تعارضات امر سنتی با مدرن به سخن درآمد. دورۀ دوم، چادر در خدمت انقلاب و مبارزه در برابر فرهنگ مصرف‌گرای غرب قرار گرفت. در دورۀ سوم، چادر شکلی از سلطۀ فرهنگی-سیاسی را همراهی کرد. در دورۀ چهارم، چادر مدهای خود را آفرید تا زیبایی‌های بصری صاحبش را نه‌تنها پنهان نکند، بلکه آن‌ها را هرچه بیشتر آشکار سازد.
واژگان کلیدی: زندگی اجتماعی چادر، لباس، مطالعۀ فرهنگ مادی، زن، اشیا.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The social life of the Chador in contemporary Iran

نویسندگان [English]

  • Ferdos Sheikholeslam 1
  • Abbas varijkazemi 2
1 MA in Cultural Studies in Science and Culture university
2 Institute for scoail and cultural studies
چکیده [English]

The tumultuous fate of chador in the social life of Iranian women, led to the concealment of conflicting meanings: keeping women back from civilization, resistance against Western women, carrying justice-seeking meanings, clothing of the ruling Hezbollahi faction, beauty provider for the modern veiled woman. These meanings were associated with changes in its body; From the variety of sewing patterns to the accompaniment with other objects. In the present article, through documentary method, we show four periods of chador social life in the new era: as a symbol of backwardness, as a revolutionary and liberating tool, as a symbol of pro-government, as a commodity integrated in the fashion market. In the first Pahlavi period, the chador was spoken of as a distance from civilization and through the conflicts of the traditional with the modern. In the second period, the chador served the revolution and fight against the consumerist culture of the West. In the third period, the chador was associated with a form of cultural-political domination. In the fourth period, the chador created its own fashions to not only does not hide her owner's visual beauties, but also tries to reveal them as much as possible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Chador social life
  • Clothing
  • Material culture studies
  • woman
  • the things
آقامیرزایی، محمدعلی (1392)، گزیده موضوعی وصیت‌نامۀ شهدا، تهران: شاهد.
احمدی خراسانی، نوشین (1390)، روشنفکران و حجاب، مولف.
استادملک، فاطمه (1367)، حجاب و کشف حجاب در ایران، تهران: موسسه مطبوعاتی عطایی.
توکلی طرقی، محمد (1397)، «تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ»، چاپ دوم، تهران: پردیس دانش.
تیلی،  کریس و همکاران( ۱۴۰۰) راهنمای فرهنگ مادی، ترجمه زیرنظر محمد سعید ذکایی و مهدی امیدی،پژوهگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
جاکوبز، لیندا (1400)، زیر پوست ایران، لعیا عالی‌نیا، تهران: همان.
حافظیان، محمدحسین (1380)، زنان و انقلاب: داستان ناگفته، تهران: اندیشه برتر.
زیبایی‌نژاد، محمدرضا (1387)، «نظام اسلامی و مسئله پوشش زنان»، در نظام اسلامی و مسئله حجاب (مجموعه مقالات و گفتگوها)، به کوشش سیدجعفر حق‌شناس، قم: دف‍ت‍ر م‍طال‍ع‍ات‌ و ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ات‌ زن‍ان‌.
سرمدی، پرستو (1396)، زنان و دولتْ پس از انقلاب، تهران: کویر.
سیمای زن در کلام امام خمینی، (1365)، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شریعتی، علی (1390)، زن، تهران: بنیاد شریعتی.
طهماسبی کهیانی، ساسان (1385)، نقش زنان در نهضت امام خمینی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
عین‌السلطنه، قهرمان‌میرزا، به کوشش ایرج افشار و مسعود سالور (1379)، روزنامه‌خاطرات عین‌السلطنه، جلدهای 8 و 9، تهران: اساطیر.
کاشی، شیما، شریعتی مزینانی، سارا (1400)، «واعظان شاخص دور پهلوی دوم و مساله «عدالت اجتماعی»»، فصلنامۀ مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال 17، شمارۀ 65، صفحات 11 تا 33.
کاظمی، عباس (1395)، امر روزمره در جامعۀ پساانقلابی، تهران: فرهنگ جاوید.
مجلۀ زن روز (18 دی 1355)، «17 دیماه روزی بزرگ در زندگی زن ایرانی»، ش 611.
مرادخانی، همایون (1395) «اراده به اداره کردن»، بهار و تابستان 1395، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دورۀ شانزدهم، شمارۀ 1 و 2.
مرکز بررسی اسناد تاریخی (1378)، تغییر لباس و کشف حجاب به روایت اسناد، تهران: وزارت اطلاعات.
ملاح، مهرانگیز (1385)، از زنان پیشگام ایرانی؛ خدیجه افضل وزیری دختر بی‌بی‌خانم استرآبادی. تهران: شیرازه.
موسوی‌حاجی، سید رسول و ظریفیان، رویا (1393)، «تأثیر موج تجددخواهی و جریان نوسازی بر تحول پوشاک ایرانیان (از ابتدای قاجار تا پایان دوره پهلوی اول)»، جامعه‌شناسی تاریخی، بهار و تابستان، دوره ششم، شماره 1.
نامداری، آزاده (1393)، «خدا را شکر چادری‌ام»، روزنامۀ وطن امروز، س 7، شمارۀ 1501.
نجم‌آبادی، افسانه (1398)، زنان سیبیلو و مردان بی‌ریش (نگرانی‌های جنسیتی در مدرنیته ایرانی). آتنا کامل و ایمان واقفی، چاپ ششم، تهران: تیسا.
نجم‌آبادی، افسانه (2005)، زنان سیبیلو و مردان بی‌ریش (نگرانی‌های جنسیتی در مدرنیتۀ ایرانی). آتنا کامل و ایمان واقفی، منتشرنشده.
وودوارد، یان (1397)، فهم فرهنگ مادی، شایسته مدنی لواسانی، تهران: لوگوس.
هگلند، مری (1398)، روزهای انقلاب؛ چطور زنان یک روستا در ایران انقلابی شدند؟، میترا دانشور، چاپ دوم، تهران: ترجمان.
هلمز، سینتیا (1371)، خاطرات همسر سفیر، اسماعیل زند، تهران: البرز.
یاسینی، سیده راضیه (1399)، زیبایی‌شناسی پوشاک زنان پس از انقلاب اسلامی ایران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
یاسینی، سیده راضیه (1400)، «نهاد قدرت و زیبایی‌شناسی پوشاک زنان در دوره‌های صفوی، افشار و زند»، پژوهش‌نامه زنان، سال دوازدهم، شماره 4.
یوسفی‌فر، شهرام و جنگجو، شهناز (1398)، «مسئلۀ زن و زنانگی در روزنامۀ اطلاعات در دورۀ پهلوی اول (1320-1304ش)»، پژوهش‌نامۀ زنان، سال دهم، شمارۀ 2.
Entwistle, Joanne (2002), »The Dressed Body« In Real Bodies (A Sociological Introduction), edited by Mary Evans and Ellie Lee, New York: Palgrave.
Najmabadi, Afsaneh (2005), Women with Mustaches and Men without Beards (Gender and Sexual Anxieties of Iranian Modernity), London: Univercity of California.
Nikki R Keddie (2003), Modern Iran Roots, USA: Yale Univercity.
Miller, Daniel (2001b) Home possession: material Culture, Behind Closed Doors, Oxford: erg.
Miller, Daniel(ed)( 2001a) Car Cultures, Oxford :Berg.
Moallem, Minoo, (2005), Between Warrior Brother and Veiled Sister: Islamic Fundamentalism and the Cultural Politics of Patriarchy in Iran , University of California Press.
Kopytoff, Igor )1986(, »The Cultural Biography of Things: Commoditization as Process« In The Social Life of Things: Commodities in Cultural Perspective, edited by Arjun Appadurai, 64–91. New York, NY: Cambridge University Press.
 
منابع اینترنتی همراه با تاریخ آخرین مراجعه به آن‌ها
باری، شهیدا (5/1/1401): https://tarjomaan.com/prte.o8objh8fv9bij.html
خامنه‌ای، علی (2/12/1400): https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2645
خامنه‌ای، علی (18/2/1401):  https://www.teribon.ir/archives/60984/
ذوالنور، مجتبی (3/2/1401):  https://b2n.ir/y55406
قاسمی، علیرضا (2/2/1401):  https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4892/5042/44437
نویسنده ناشناس (11/1/1401):  https://www.iribnews.ir/fa/news/1296766/
نویسنده ناشناس، (4/12/1400): https://basijnews.ir/fa/news/9258340/
نویسنده ناشناس (20/1/1401): https://defapress.ir/fa/news/353425/