واکاوی مسائل اجتماعی زنان در نشریات دانشجویی زن‌نگار 1356-1321

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دکترای تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد

10.30465/ws.2023.42779.3665

چکیده

تأسیس دانشگاه دردورۀ پهلوی اول وگسترش آن دردورۀ پهلوی دوم باعث شد تا فرآیندهای اجتماعی‌شدن جوانان در دورۀ معاصر دچار تحول گردد. نهاد دانشگاه علاوه برآن که مکانی علمی بود، عرصه‌ای برای فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی نیز به حساب می‌آمد؛ یکی از نمونه‌های آن، انتشار نشریات دانشجویی است که دانشجویان بخشی از فرآیند اجتماعی‌شدن را در آن تجربه کرده و به بیان دیدگاه‌های خویش در بستر آن می‌پردازند. ایدۀ اصلی پژوهش حاضر شناخت مسائل اجتماعی زنان بر اساس مطالب مندرج درنشریات دانشجویی زن‌نگار در بستر نهاد دانشگاه در دورۀ پهلوی است. پژوهش حاضر که به روش کیفی و بهره‌گیری از چارچوب تحلیل محتوا گردآوری شده‌ درپی یافتن پاسخ این پرسش است که آیا در نشریات دانشجویی زنان در فاصلۀ سال‌های 1321 (سال انتشار نخستین نشریۀ دانشجویی زنان) تا سال 1356 به مسائل اجتماعی زنان توجهی شده‌است؟ اگر پاسخ مثبت می‌باشد، چه موضوعاتی بیشتر مورد توجه قرارگرفته‌اند؟ یافته‌های حاصل از استخراج 41 عنوان نشریۀ دانشجویی زن‌نگار از میان منابع آرشیوی داخلی و خارجی که به صورت برشماری کامل و غیرگزینشی مورد تحلیل قرار گرفته، نشان می‌دهد که در این نشریات دانشجویی، آموزش عالی زنان، برابری اجتماعی و حقوق زن در خانواده سه موضوع محوری هستند که بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing women's social issues in women's student publications 1321-1356

نویسنده [English]

  • ali baghdar delgosha
PhD in History, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

  Introduction
The establishment of the university in the first Pahlavi period and its expansion in the second Pahlavi period caused the socialization processes of young people to change in the contemporary period. At this time, with the publication of student publications during the Pahlavi era in universities, the field for organizing students' activities was created. One of the topics that can be discussed in these student publications is the activity of female students in publishing women's student publications in the university institution; Based on this, the main idea of the current research is to identify and introduce the social issues of women in the female student publications in the university institution during the Pahlavi period And it will answer the question that women in these student publications have discussed more topics related to women's social issues?
This research has no research background.
 
Research Methodology
The current research was compiled using a qualitative method and an analytical approach. In this research, women's social issues have been investigated through a complete enumeration of all available issues of 41 titles of women's magazines published between 1321 and 1356. These sources include 41 titles of publications equal to 198 issues and include 1584 pages of publications. The analysis and macro extraction of thematic narratives included in these publications has been done based on the complete reading for each issue; Also, the analysis and classification of topics such as the use of limited language or detailed language has been done based on the independent reading of all the texts of each issue.
 
Results
A non-selective review of the articles included in the remaining number of 41 titles of women's student periodicals between 1321 and 1356 shows that in the women's student periodicals published in the country, concepts such as: Protection of Pahlavi, modern woman, literate mothers, higher education, discovery of hijab and right to vote And also in the women's student publications published abroad, which were mostly critics of the government, concepts such as: Equality, women's identity, classless society, sisterhood, communism and women's employment have been considered; Also, in general, three issues: 1- Women's higher education, 2- Social equality and 3- Women's rights in the family have received more attention.
 
Discussion and conclusion
With the establishment of the university institution in 1313 in Iran and carrying out social and organizational activities in the university, conditions were created for student publications to be published. These student periodicals discussed various topics such as scientific, social and cultural. In this process, in 1321, the first student publication with the specialized topic of women was published in Tehran University of Medical Sciences And after that, many examples of them were published in the universities of the country. The central theme of these publications was attention to women's social issues. Some of these publications had an opinion regarding the social issues of women in favor of the policies of the Pahlavi government and some were critical of it, but the common theme of their desire was to pay attention to women's issues with the aim of improving the social status of women. In the meantime, student publications that had critical approaches have paid attention to the issue of women in Iran with a more realistic and argumentative view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • women's student publications
  • higher education
  • social identity
  • women's social issues
  • Pahlavi era
آفتاب (نشریه)،(1327) ، سال1، شمارۀ2، مقالۀ "آزادی ظاهری، اسارت باطنی" از هانا عطاران.
----------، (1327)،  سال1، شمارۀ2، مقالۀ "خواهران به پا خیزید" از لیلا رستگارمقدم.
----------، (1327)، سال1، شمارۀ2، مقالۀ "خواهری را جهانی کنیم"، از مرضیه علوی.
----------، (1327)، سال 1، شمارۀ 3، مقالۀ"زن نو کن ای خواجه" از روشنا بدرانی. 
----------، (1327)، سال1، شمارۀ3، مقالۀ "حقوق زن" از هما نیک‌پی.
----------، (1327)، سال1، شمارۀ 3، مقالۀ "زن و خانوادۀ نو" از مریم امان.
ارغوان (نشریه)، (1351)، سال1، شمارۀ2، مقالۀ " نقد فرهنگ برای تحقق سوسیالیزم" از بهجت ی.
ایران‌دخت (نشریه)، (1345)، سال1، شمارۀ2، مقالۀ"ازدواج آسان" از پوری رضوی.
----------، (1345)، سال1، شمارۀ4، "ویژگی‌های مادر مطلوب من" از فرنگیس حجازی.
بانونامه (نشریه)، (1342)، سال1، شمارۀ1، مقالۀ"زن رها شده از اسارات سیاه" از پریزاد هدایتی.
----------، (1342)، سال1، شمارۀ2، مقالۀ "صدای آزادی زنان از فرمان ملوکانه" از رودابه پیکانی.
باغدار دلگشا، علی، (1400)، "جراید زن‌نگار و مسئله هویت زنانه در دوره قاجار" در شفیعی، سمیه (گردآوری)، ۱۴۰۰، تاریخ اجتماعی زنان در عصر قاجار، تهران: نشر ثالث.
برابری (نشریه)، (1354)، سال1، شمارۀ3، "بالاخره برای مردم انقلابی شد" از پوران افخمی.
برنامه عمرانی پنجم کشور (۱۳۵۲-۱۳۵۶)، (1352)، مصوب کمیسیون برنامه مجلس شورای ملی در مجلس شورای ملی: مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و سوم، جلد ۸.
بهار (نشریه)، (1338)، سال1، شمارۀ4، مقالۀ "زن در جامعۀ باستانی ایران" از مژگان نسیمی.
----------، (1338)، سال1، شمارۀ6، مقالۀ "بهار زنان ایرانی" از سیمین فریدی.
پروانه (نشریه)، (1355)، سال1، شمارۀ 2، "ازدواج دشوار، ازدواج آسان" از شهناز فرخی.
پیکارزن (نشریه)، (1356)، سال1، شمارۀ2، "استبداد سیاه و آزادی سفید" از سیما اهرامی.
توکلی طرقی، محمد (گردآورنده)، (1395)، آیین دانشجویان 1323 - 1324: نخستین نشریه دانشجویی دانشگاه تهران، تهران: پردیس دانش.
حق‌ما (نشریه)، (1346)، سال1، شمارۀ ؟، "رضاشاه و ایران نوین" از فخری حجازی.
حق‌ستان (نشریه)، (1351)، سال1، شمارۀ1، "انقلاب سفید مردم " از ایران سلامی.
حنانه (نشریه)، (1335)، سال1، شمارۀ3، مقالۀ "زن ایرانی در فرهنگ جهانی" از بدری نورا.
خلیلی، ابراهیم و نوری، رضا، (1397)، "تهدیدشناسی اجتماعی در نشریات دانشجویی (مطالعه موردی دانشگاه‌های دولتی اهواز، کردستان و تبریز) "، امنیت پژوهی، شماره ۶۲، صص ۱۴۰-۱۲۱.
خورشید (نشریه)، (1326)، سال1، شمارۀ2، مقالۀ "حرف‌های من با تو" از فرانک همایان.  
----------، رضوانی، پروانه، (1326)،  سال1، شمارۀ2، مقالۀ "زن برابر با مرد" از پروانه رضوانی.
دخت (نشریه)، (1351)، سال؟، شمارۀ 2، مقالۀ"آزادی زنان" از فرح فرخ‌زادان.
دخت‌ایران (نشریه)، (1326)، سال؟، شمارۀ 1، مقالۀ "صحبت‌های نغمه و عندلیب" از ایراندخت شجاع. 
----------، (1326)، سال1، شمارۀ 2، مقالۀ "از خانه‌داری تا مادری تا جامعه" از حوا نجات.
----------، (1326)، سال؟، شمارۀ 3، مقالۀ "مکالمۀ پوران و آذر" از آذر ضرابی.
راه‌زن (نشریه)، (1340)، سال1، شمارۀ 1، مقالۀ "از سیاهی به سفیدی" از پوران افخم.
روشنا (نشریه)،(1335)، سال1، شمارۀ1، مقالۀ "انقلابی برای ایران"، از فروغ ایزدی.
زن (نشریه)، (1340)، سال1، شمارۀ2، مقالۀ "فرح آزادی" از اقدس لطیفی.
زنجانی‌زاده، هما و باغدار دلگشا، علی، (1394)، "بررسی جامعه‌شناختی روزنامه‌نگاری زنان در عصر مشروطه" در مسائل اجتماعی ایران، سال ۶، شماره ۱، صص ۷۹-۶۱.
زندیه، حسن و سمیعی، فاطمه، (1401)، "گفتمان مسلط بر نظام آموزشی زنان در کتاب‌های درسی دبیرستانی ۱۳۵۷-۱۳۴۵"، پژوهش‌نامه زنان، دوره ۱۳، شماره ۴۲.
زن‌نامه (نشریه)، (1345)، سال1، شمارۀ2، مقالۀ "زنان ما و بدبختی ما" از ماه‌بانو دژم.
----------، (1345)، سال1، شمارۀ3، مقالۀ "حقوقی که نداریم اما می‌گیریم" از نسرین ح.
----------،  (1346)، سال2، شمارۀ1، مقالۀ "تو بنویس" از ایران همایی.
ساناساریان، الیز، (1384)، جنبش حقوق زنان در ایران: طغیان، افول و سرکوب از ۱۲۸۰ تا انقلاب ۱۳۵۷، ترجمه نوشین احمدی خراسانی، تهران: اختران.
شفیعی، سمیه؛ حسینی‌فر، زهرا،  (1397)، "نقش‌های اجتماعی مرجح زنان در آغاز پهلوی دوم: کاووشی جامعه‌شناختی در ماهنامه زبان زنان" در فصلنامه علوم اجتماعی، شماره ۸۲، صص ۱۸۷-۱۵۶.
صادق، فاطمه، (1392)، جنسیت، ناسیونالیسم و تجدد در ایران (دوره پهلوی اول)، تهران: قصیده‌سرا.
صدا (نشریه)،  (1331)، سال1، شمارۀ 1، مقالۀ"زن ضد امپریالیسم" از لیلا سرابی.
----------، (1331)، سال1، شمارۀ2، مقالۀ"حقوق زنان کارگر" از پروان عظیم‌زاده.  
طغیان(نشریه) ،(1349)، سال1، شمارۀ2، مقالۀ"رهای کارگران ستمدیده" از فروغ بسطام.
عالم نسوان (نشریه)، (1302)، سال4، شمارۀ2، مقالۀ "دستور پرستاری" ترجمه از مهرانور سمیعی
----------، (1300)، سال2، شمارۀ3، مقالۀ اخبار ترقیات نسوان از ف. م سمیعی.
فراستخواه، مقصود و نسرین اصغرزاده، (1397)، تاریخ دانشگاه در ایران، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
فرمانفرمائیان، ستاره و کیانی‌فر، فهیمه، (1387)، پیشگامان مدکاری اجتماعی در ایران، تهران: نشر تاریخ ایران.
فرهادی، محمد، (1395)، "گفتمان‌های قوم‌گرایی در نشریات دانشجویی"، مطالعات جامعه‌شناختی، شماره ۴۸، صص ۲۱۳-۱۹۳.
فروغ(نشریه)، (1323)، سال1، شمارۀ2، مقالۀ "گفتگو از جنس دیگر" از مهری ب.
----------، (1323)، سال1، شمارۀ1، مقالۀ "زن‌نامه" از ایران‌الملوک ایروانی.
فروغ (نشریه)، (1340)، سال1، شمارۀ2،  مقالۀ "رهایی زنان" از سوری وجدانی.
----------، (1340)، سال1، شمارۀ1، مقالۀ"فروغی بر سرکوب زنان" از فروغ نجابتی. 
کمین (نشریه)، (1327)، سال؟، شمارۀ2، مقالۀ"امر زن در خواب و بیداری جامعه" از مهربانو رامی.
گلسرخ (نشریه)، (1321)، سال1، شمارۀ4، مقالۀ"مکالمۀ مهرآسا و مهرانگیز" و "آزادی زن، آزادی جامعه"، از هما ایراندوست.
گل‌گندم (نشریه)، (1348)، سال1، شمارۀ1، مقالۀ "ما همه برابریم" از ماهرخ نوذری.
----------، (1348)، سال1، شمارۀ3، "برابری کجاست؟" از زهرا نوری.
----------، (1348)، سال1، شمارۀ5، "چگون برای به دست آوردن برابری باید مبارزه کرد؟" از نادره رضایی.
----------(1348)، سال1، شمارۀ6، "تلاش زنان برای رسیدن به سوسیالیزم" از مهری ع.
ماه‌بانو(نشریه)، (1335)، سال1، شمارۀ2، مقالۀ "مادری باشکوه" منیژه سروی.
مرشدی‌زاده، علی؛ غفاری، زاهد و قادرزاده، هیرش، (1389)، "بازنمایی هویت ملی و قومی در نشریات دانشجویی کرد زبان در فاصله سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ (مطالعه موردی دانشگاه‌های تهران، تبریز و کردستان) "، مطالعات سیاسی، شماره ۸، صص ۱۰۲-۷۵.
مستور(نشریه)، (1324)، سال1، شمارۀ1، مقالۀ"صدایی از اعماق زندان‌های من" از کتایون نوایی.
مستور (نشریه)، (1326)، سال1، شمارۀ 3، مقالۀ"زن در خانه و جامعه" از محبوبه نوری.
میلانی، ندا و اباذری، یوسف، (1384)، "بازنمایی مفهوم غرب در نشریات دانشجویی" مطالعات جامعه‌شناختی، شماره ۲۶، صص۱۲۲-۹۷.
نسوان‌نامه (نشریه)، (1326)، سال1، شمارۀ3، مقالۀ"از من به او" از فاطمه سلطانی.
نسوان‌نامه (نشریه)، (1326)، سال1، شمارۀ2،  "ندای نسوان بر پیکرۀ میهن" از فرنگیس خسروانی.
ندای زنان (روزنامه)، (1326)، سال1، شمارۀ1، "شرح حال بانوان بزرگ شرق و غرب"، از مریم میرهادی.
نیمۀ دیگر (نشریه)، (1339)، سال1، شمارۀ1، مقالۀ"زن آن نیمۀ دیگر من" از لیلی تبریزنیا.
نیمۀ دیگر (نشریه)، (1340)، سال2، شمارۀ 1، مقالۀ "انقلابی برای همه" از شهناز خوری.
هما (نشریه)، (1328)، سال1، شمارۀ2، مقالۀ"جنبش‌های برابر خواه" از سودابه داد.
----------، (1328)، سال1، شمارۀ2، مقالۀ"زن در عرف و سنت ما" از روژا ب.