بازتاب تغییر ذهنیت عامه نسبت به زن در سازمان فضایی مسکنِ معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

2 کارشناسی ارشد مهندسی معماری، دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد مهندسی معماری اسلامی- دانشگاه هنر اسلامی تبریز

10.30465/ws.2023.43630.3739

چکیده

اهمیت خانه نه تنها به عنوان سرپناه بلکه محیطی برای شکل‌گیری فعالیت‌های اجتماعی به منظور تأمین نیازهای مادی و غیرمادی بر کسی پوشیده نیست. در این میان زنان به عنوان عضوی از خانواده که در خانه زندگی می‌کنند باعث پدید آمدن تغییراتی در سازمان فضایی مسکن شده‌اند. جنس این تغییر به گونه‌ای است که نمود ظاهری و پنهانی خود را در فضاهای مسکن به همراه دارد. تأثیر تغییر جایگاه زنان در جامعه و نگرش نسبت به آن‌ها در سازمان فضایی مسکن، مسئله-ای است که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. روند این پژوهش به صورت اکتشافی می‌باشد، که با شناخت و دوره‌بندی و تحلیل آنها با ماهیتی کیفی به تبیین یافته‌ها پرداخته است. سنجش مؤلفه‌های سازمان فضایی مسکن بر روی هر یک از گونه‌بندی‌های مسکن، نشان از تغییرات زیاد همسو با نگرش و ذهنیت مردم عامه نسبت به زنان دارد. نتایج نشان می‌دهند که با حرکت از مسکن تاریخی به سوی مسکن معاصر، شاهد 1- تغییر موقعیت یک فضا در سازماندهی فضایی مسکن، 2- حذف یا اضافه شدن فضاها در سازماندهی فضایی، 3- ترکیب یک فضا با فضاهایی دیگر و 4- تغییر در کالبد فضا و نوع ارتباط با فضاهای پیرامون در بخش‌های برجسته سازمان فضایی مسکن هستیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Reflection of the change of public mentality towards women on contemporary house space Organization

نویسندگان [English]

  • Hamed Beyti 1
  • javid arian 2
  • davoud aghazadeh 3
1 Associate Professor, Faculty of Architecture and Urbanism, Tabriz Islamic Art University (TIAU), Tabriz, Iran
2 MA. Graduate of Islamic Architectural Engineering, Faculty of Architecture and Urbanism, Tabriz Islamic Art University (TIAU), Tabriz, Iran
3 Graduated of Islamic architecture, Faculty of Architecture and Urbanism, Tabriz Islamic Art University, Iran- d.aghazadeh@tabriziau.ac.ir
چکیده [English]

The importance of the house not only as a shelter but also as a place for the formation of social activities in order to provide material and non-material needs isn’t hidden from anyone. Meanwhile, women as members of the family who live at home have caused changes in house space Organization. The quiddity of this type of change is such that it has its visible and hidden manifestation in the Physical and house spaces. Changing the position of women in society and the attitude towards them in the spatial organization of house is an issue that has been investigated in this research. The process of this research is exploratory, which has explained the findings by recognizing and classifying them and analyzing them with a qualitative nature. The assessment of the spatial organization of house on each of the types of housing shows many changes in line with the attitude and mentality of the common people towards women. The results show that by moving from historical house to contemporary house, witness 1-Changing the position of a space in the spatial organization of housing, 2-Removing or adding spaces in the organization of spaces, 3-Combining a space with other spaces and 4- Cha...

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public mentality
  • space organization
  • house
  • women
  • Home
آقایی­ مهر، معین (1399)، تبیین پایایی و پویایی هویت فرهنگی در مجموعه های مسکونی، رساله دکتری با راهنمایی خانوم دکتر مینو قره­بگلو، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، دانشکده معماری و شهرسازی: تبریز.
آرشیو سازمان نظام مهندسی ساختمان، استان آذربایجان شرقی، تبریز.
ارمغان، مریم؛ سلطان­زاده، حسین؛ ایرانی­بهبهانی، هما (1394)، بازتعریف نقش زن در خانواده و تأثیر آن بر تزیینات نقاشی و ساختار خانه‌های اعیانی تهران در دورة قاجار، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر، سال دوازدهم، ش 34، ص 24-11.
 
باعزم، ریحانه؛ سفیری، خدیجه؛ میرزایی، خلیل؛ کلانتری، عبدالحسین (1401)، طرد زنان در فضای شهری، نشریه پژوهش نامه زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 13، ش2، 83-47.
جارویس، هلن؛ کانتور، پاولا؛ کلارک، جاناتان (1397)، شهر و جنسیت، ترجمه محمد شارع­پور، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
حائری مازندرانی، محمدرضا (1388)، خانه، فرهنگ، طبیعت، تهران : مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
حجت، عیسی (1391)، مشق معماری، تهران: دانشگاه تهران.
حسینی، اکرم؛ جعفرزاده، تکتم؛ رهبان، فهیمه (1395)، تدوین دستور زبان طراحی قلمرو های فضایی مسکن به منظور بهبود تعامل اعضای خانواده، نشریه مسکن و محیط روستا، دوره 35، ش 154، 58-41.
حیاتی، حامد؛ اسفندیاری، شادان (1395)، بررسی سازمان دهی فضایی خانه های سنتی خوزستان. نشریه تحقیقات جدید در علوم انسانی، دوره دوم، ش3، ص 158-151.
حیاتی، حامد؛ امین­پور، احمد؛ مدنی، رامین (1396)، تأثیر اصل حریم زنان بر معماری خانه­های ایرانی بر اساس آموزه­های اسلامی، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال هشتم، ش 32، ص 61-47.
حیدری، حسن؛ ابراهیمی­نسب، یوسف (1389)، جایگاه زن در گذر تاریخ و سیری در حقوق آن، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال دوم، ش 5، ص 84-71.
حیدری، علی­اکبر؛ تقی­پور، ملیحه (1400)، ارزیابی نقش کیفیت معماری در ارتقا کیفیت زندگی در مجتمع­های مسکونی از دیدگاه سلامت ساکنان، نشریه علمی مطالعات شهری، دوره 10، ش 40، ص 58-43.
خانبانزاده، ساناز؛ ارمغان، مریم؛ سهیلی، جمال­الدین (1399)، بررسی نقش زنان معمار در معماری معاصر ایران (1320 تا 1357 خورشیدی)،نشریه علمی­پژوهشی زن در فرهنگ و هنر، دوره 12، ش1، ص 49-19.
ذکایی، محمد سعید (1390)، مطالعات فرهنگی و مطالعات حافظه، نشریه مطالعات اجتماعی ایران، دوره ۵ ،شماره ۳ ، ص 96-72.
رستگار خالد، امیر (1385)، اشتغال زنان و ضرورت­های کنترل فشارهای ناشی از کار خانگی، دو ماهنامه علمی و پژوهشی دانشگاه شاهد، 13 (19)، 52-32.
رضوی­زاده، اعظم سادات (1399)، بررسی ابعاد پایداری کهن الگوهای معماری گذشته به منظور تداوم در طراحی خانه امروز (استخراج احکام مبتنی بر کهن الگوهای اقلیم گرم و خشک)، فصلنامه پژوهش­های معماری اسلامی، ش27، ص 98-80.
رئیسی، محمد منان (1396)، تحلیل مکان­یابی ریزفضاهای مسکن معاصر ایرانی مبتنی بر سبک زندگی اسلامی، نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، ش13، ص 133-123.
سلطانی، مهدی؛ ندیمی، هادی (1398)، تاریخ ذهنیت عامه در معماری ایران: موضوعات، روش­ها و منابع، فصلنامه علمی مرمت و معماری ایران، سال نهم، شماره نوزدهم.
شاهزمانی، لادن؛ قاسمی سیچانی، مریم (1396)، تحلیل هندسه پلان مسکن های آغاز سده معاصر در اصفهان بر پایه سازمان­دهی فضایی، نشریه مدیریت شهری، ش 49، ص 149-133.
فاریابی، فهمی؛ یزدانفر، سیدعباس (1399)، تأثیر شیوۀ زندگی بر سازمان فضایی خانه (مطالعه موردی، شهرستان کرمان)، نشریه علمی معماری اقلیم گرم و خشک، سال هشتم، ش12.
قره­بگلو، مینو؛ روحی­فر، سولماز (1397)، تاریخ ذهنیت عامه عاملی تأثیرگذار بر کیفیت مسکن، نشریه هنرهای زیبا، دوره بیست و سوم، ش1، ص 80-67.
قیومی بیدهندی، مهرداد؛ شمس، امید (1391)، درآمدی بر تاریخ ذهنیت عامه در معماری ایران، مطالعات معماری ایران، شماره 2 ، ص 25– 5.
کریمیان، حسن؛ احمدی، عباسعلی(1394)، باستان­شناسی فضایی؛ رویکردی علمی در مطالعه و تحلیل آثارمعماری فضاهای شهری و بافت­های کهن، نشریه مطالعات باستان­شناسی، دوره 7، ش2، ص 116-103.
مداحی، سید مهدی؛ معماریان، غلامحسین (1397)، خوانش پیوند سازمان فضایی خانه و شیوه زندگی در معماری بومی (مطالعه موردی: شهر بشرویه)، نشریه مسکن و محیط روستا، ش 164، ص 84-69.
مظفر، فرهنگ؛ میرمرادی، سـیده سـمیه (1391)، بررسـی الگوهای رایج چیدمانی مدارس ایرانی با توجه به اصول ارتباط میان کلاس درس و فضاهای بیرونی، نشریه معماری و شهرسازی آرمان شهر، ص 105-93.
مولایی، محمدمهدی؛ لطفی، آرزو (1398)، نقش زنان در شکل­گیری فضاهای شهری، نشریه علمی زن و فرهنگ، سال یازدهم، شماره 42.
ورمقانی، حسنا، سلطان­زاده، حسین، دهباشی شریف، مزین (1394). رابطه جنسیت و فضا در عرصه­های خصوصی و عمومی دوره قاجار، باغ­نظر،37، 40-29.
یزدانفر، سیدعباس؛ ضرابی­الحسینی، مهسا (1394)، تأثیر شیوه­ی زندگی بر سازمان فضایی خانه (مطالعه موردی: شهرستان ارومیه)، نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهر سازی ایران، ص 61-45.
Alasser, Z. (2020). How The Concept Of House Can Be Re-Defined Within The Architectural Modernity Framework, Published by Research Gate, 1-12.
Fallah, E., Hojat, I. (2018), Family structure and housing Investigating the effect of family structure changes on houses' spatial organization (A case study of the houses of Yazd), International Journal of Architecture Engineering & Urban Planning, 28(2), 149-162.
Falted, T. (2016). At Home, Away, A master thesis about home in architecture and how a short-term residency can be designed to feel like home, Department of Design for Sustainable Development, chalmers university of technology, Gothenburge, Sweden.
Hutton, P. H (1981), The History of Mentalities: The New Map of Cultural History, History and Theory, Vol 20, No 3, pp237 – 259 .
Hutton, Patrick H. 1999. Mentalities, History of. in Encyclopedia of Historians and Historical Writing, ed. Kelly Boyd. Fitzroy Dearborn.
Izumi, Kiyo (1968), Some Psycho-Social Consideration of Environmental Design, National Society of Interior Designers, New York.
Manum, Bendik (2005), Apartment layouts Domestic Life: The interior space and its usability, The Oslo School Of Architecture and design, Oslo.
Mousavi, S., Tabassi, M., Mehdizadeh seraj, F. (2022), Reading the Architectural Spatial Organization of the Houses of Mashhad during the Transition Period, Emphasizing the Concept of Privacy, Creative city design, 5 (3), 43-60.
Stoneham, B., Smith, D. (2015), The house and the home: The balance of architecture and psychology within the residential home, Deakin Thesis Cnference, Australia.
Zalloom, B. (2019), Gendered Spaces: The impact Of The Cultural Aspects On The Spatial Organization Of Spaces Inside The Houses of Amman During The Last Century, METU Journal of the Faculty of Architecture, 36 (1), 203-222.