سنخ شناسی زنان فعال در مطبوعات فارس در عصر پهلوی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دکتری تاریخ ایران پس از اسلام، دانشگاه شیراز

10.30465/ws.2025.49324.4163

چکیده

در دوران پهلوی، تحولاتی عمیق در ساختار اجتماعی و فرهنگی ایران رخ داد که منجر به افزایش حضور زنان در عرصه‌های مختلف اجتماع از جمله مطبوعات، شد. در این پژوهش به بررسی سنخ‌شناسی زنان روزنامه‌نگار در عرصه مطبوعات ایالت فارس در عصر پهلوی پرداخته شده است. لذا در پژوهش حاضر تلاش بر آن است که با روش تاریخی و رویکرد توصیفی-تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه‌ای، آرشیوی و مطالعات میدانی (مصاحبه)، به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که، بر اساس سرمایه‌ های اجتماعی و فرهنگی در آراء پی‌یر بوردیو جایگاه خانواده، طبقه اجتماعی و تحصیلات، چه تاثیری در ورود زنان روزنامه‌نگار فارس به حوزه فعالیت مطبوعاتی داشته است؟ بر اساس یافته‌های تحقیق خانواده، طبقه اجتماعی و تحصیلات سه عامل کلیدی بودند که به ورود زنان روزنامه‌نگار فارس به حوزه فعالیت مطبوعاتی در دوران پهلوی کمک کردند. خانواده‌های فرهنگی، تعلق به طبقه متوسط روشنفکر و دسترسی به تحصیلات، که نمودهای سرمایه‌های فرهنگی و اجتماعی در آرا بوردیو هستند، نقش مهمی در فراهم آوردن شرایط و امکانات لازم برای این زنان ایفا کردند تا بتوانند در عرصه مطبوعات فعالیت کنند و تأثیرگذار باشند. درواقع این عوامل به طور متقابل به یکدیگر وابسته بودند. بدین‌سان سیر روزنامه‌نگاری زنان در فارس نخبه‌گرا بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Typology of Active Women in Fars Press During the Pahlavi Era

نویسنده [English]

  • ziba ghafory
Ph.D in History-Islamic Iran, University of Shiraz
چکیده [English]

During the Pahlavi era, profound transformations occurred in the social and cultural structure of Iran, leading to an increased presence of women in various sectors of society, including the press. This study examines the typology of women journalists in the press of Fars province during the Pahlavi era. The research aims to answer a fundamental question: based on Pierre Bourdieu's concepts of social and cultural capital, how did family background, social class, and education influence the entry of women journalists in Fars into the press industry? Using a historical method and a descriptive-analytical approach, and drawing on library sources, archives, and field studies (interviews), the findings reveal that family, social class, and education were key factors in facilitating the entry of women journalists in Fars into the press during the Pahlavi period. Cultural families, belonging to the enlightened middle class, and access to education—representing Bourdieu's social and cultural capitals—played a crucial role in providing the necessary conditions and opportunities for these women to engage in and impact the press sector. These factors were interdependent, contributing collectively to an elitist trajectory of women’s journalism in Fars.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Female journalists"
  • "Fars"
  • "Family"
  • "Education"
  • "Social Class"
ابوترابیان، حسین (1366)، مطبوعات ایران از شهریور 1320 تا 1326، تهران: اطلاعات.
افق سرخ، سال اول، ش14، 23 مرداد1329.
افق شیراز، سال اول، ش 2، 3 شهریور 1330.
امداد، حسن ( 1385)، تاریخ آموزش و پرورش در فارس،  شیراز: نوید شیراز.
امداد، حسن (1388)، انجمن­های ادبی شیراز، شیراز: نوید شیراز.
انصاری لاری، محمد ابراهیم (1375)، نظارت بر مطبوعات در حقوق ایران، تهران: سروش.
آبراهامیان، یرواند (1377)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه کاظم فیروزمند و حسن شمس آوری و محسن مدیر شانه‏چی . تهران: مرکز.
ببران، صدیقه (1381)، نشریات ویژه زنان، تهران: پیام امروز.
برزین، پروین (1350)، نقش زن ایرانی در هنر، نقش زن در فرهنگ و تمدن ایران (مجموعه سخنرانی‏های نمایندگان سازمان زنان ایران)، تهران: سازمان زنان ایران.
بهروزی، علی نقی (2536)، تاریخچه کتابخانه­ها و مطبوعات و چاپخانه­های فارس، بی­جا: انجمن کتابخانه­های عمومی شیراز.
بیات، کاوه و مسعود کوهستانی­نژاد (1372)، اسناد مطبوعات:1320-1286، 2ج. بی­جا: انتشارات سازمان ملی اسناد ایران.
پارس، سال بیست و دوم، ش 1731، 7 شهریور 1342.
پیام فارس، سال اول، ش 9، 22 خرداد 1329.
پیام فارس، سال دوم، ش 23، 12 فروردین 1330.
پیک خجسته، سال ششم، ش 169، 9 مرداد 1334.
جهان­نما، سال بیست و پنجم، ش ؟، 11 مرداد 1328.
جهان­نما، سال بیست و پنجم، ش ؟، 20مرداد 1328.
جهان­نما، سال چهلم، ش 12، 8 اردی­بهشت 1343.
حسینی فسایی، حسن (1367)، فارسنامه ناصری، تصحیح و تحشیه منصور رستگار فسائی، تهران: امیر کبیر.
دختران ایران، سال اول، ش 6، آبان 1311.
دژم، عذرا و دیگران (1384)، اولین زنان، تهران: علم.
رستاخیز فارس، سال سوم، ش 3، 4 اسفند 1331.
رکن زاده آدمیت، محمد حسین (1337)، دانشمندان و سخن سرایان فارس، طهران: ناشر کتابفروشی های اسلامیه و خیام.
روح سالم، سال پنجم، ش 11-1، فروردین تا بهمن .
روح سالم، سال دوم، ش 1، آذر 1341.
روح سالم، سال دهم، ش 2، تیر 1350.
روح سالم، سال سوم ، ش 12ـ4، تیر تا اسفند 1344.
روح سالم، سال ششم، ش 2، خرداد 1346.
روح سالم، سال هشتم، ش 3ـ1، فروردین تا خرداد 1348.
 روح سالم، سال هفتم، ش 7، مهر 1347.
روح سالم، سال یازدهم، ش 1، شهریور 1351.
روستایی، محسن و غلامرضا سلامی (1376)، اسناد مطبوعات:1332ـ1320، ج 2، بی­جا: انتشارات سازمان ملی اسناد ایران.
رومی سیروس (1401)، زنان روزنامه نگار شیراز، شیراز: نوید شیراز.
رومی، سیروس (1388)، تاریخچه مطبوعات فارس دوره محمدرضا شاه، شیراز: نوید شیراز.
رومی، سیروس (1395)، دختران ایران: نخستین نشریه زنان شیراز، شیراز: انتشارات دانشنامه فارس.
ستاره جنوب، سال دوم، ش17، 17 دی 1330.
شعله، ارسطو (1386)، انقلاب مشروطیت در فارس، شیراز: مصطفوی.
شیطان، سال دوم، ش 10، 7 خرداد 1330.
شیخ الاسلامی، پری (1351)، زنان روزنامه نگار و اندیشمند ایرانی، تهران: بی­نا.
صالحیار، غلامحسین (1351)، چهره مطبوعات معاصر، تهران: پرس اجنت.
صلح­جو، جهانگیر (1348)، تاریخ مطبوعات در ایران و جهان، بی­جا: امیرکبیر.
فرخ­زاد، پوران (1380)، کارنمای زنان کارای ایران از دیروز تا امروز، تهران: نشر قطره.
کتابخانه ملی و مرکز اسناد تهران: چاپ مجدد روزنامه ستاره جنوب، 293/45950، 1334، 10ـ1.
کروبی، مهدی (1387)، «فرهنگ قومی، سرمایه فرهنگی و صنعت گردشگری»، فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی، س 4، ش 28.
گلستان پارس، سال سوم، ش 83، 8 تیر 1332.
ماتیسن، شارلوت مری (1342)، پر، مترجم میمنت دانا. تهران: سازمان کتابهای جیبی.
مارشال پیرغیبی، مریم (1375)، آیینه روزگار، تهران: دیدار.
مدرس صادقی، محمد (1331)، شیراز امروز، شیراز: چاپخانه مهرگان.
مصاحبه با ارسطو شعله، در مورخه 26/1/1391.
مصاحبه با امیر همایون یزدانپور، در مورخه 19/5/1391.
مصاحبه با پرویز خائفی، در مورخه 5/5/1391.
مصاحبه با رامک ایران نژاد، در مورخه 25/5/1391.
مصاحبه با زهرا سعادت، در مورخه 25/3/1391.
مصاحبه با سیروس رومی، در مورخه 22/5/1391.
مصاحبه با صادق همایونی، در مورخه 11/3/1391.
مصاحبه با عبدالرحیم کشمیری، در مورخه 14/3/1391.
مصاحبه با عبدالعلی دستغیب، در مورخه 1/4/1391.
مصاحبه با عبدالکریم وصال، در مورخه 11/3/1391.
مصاحبه با محمدرضا محرری، در مورخه 8/5/1391
مصاحبه با مهین نمازی، در مورخه 22/8/1391.
مصاحبه با ناصر امامی، در مورخه 3/3/1391.
ندای ایران نوین، سال دوم، ش293، 3 شهریور 1350.
ندای ایران، سال اول، ش 26، 19 خرداد 1327.
ندای ایران، سال اول، ش 27، 26 خرداد 1327.
ندای ایران، سال دوم، ش 7، 24 آذر 1327.
ندای ایران، سال دوم، ش 7، 24 آذر 1327.
ندای ایران، سال دوم، ش 75، 5 تیر 1328.
ندای ایرانی، سال اول، ش 2، 9 مرداد 1328.
ندای ایرانی، سال اول، ش1، 1مرداد 1328.
ندای ایرانی، سال اول، ش1، 1مرداد 1328.
نصیری، محمدرضا (1384)،  اثرآفرینان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران.
نورافشان، سال دوم، ش 19، 29 خرداد 1317.
یاحسینی، قاسم (1374)، مطبوعات بوشهر رکنی اساسی در تاریخ روزنامه­نگاری ایران، بوشهر: اداره کل فرهنگ ارشاد اسلامی استان بوشهر.
Bourdieu, Pierre (1984), Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste. Translated by Richard Nice, Harvard University Press.
Bourdieu, Pierre (1986),"The Forms of Capital." In Handbook of Theory and Research for the Sociology of  Education. edited by John G. Richardson, Greenwood Press.
Bourdieu, Pierre (1996), The State Nobility: Elite Schools in the Field of Power. Translated by Lauretta C. Clough, Stanford University Press.