بی فرزندی ِاختیاری: مطالعه‌ای بر تجربه‌ی زیسته‌ی زوجین تهرانی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه انسان شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.30465/ws.2024.49722.4200

چکیده

نرخ باروری در ایران به قدری کاهش یافته که در شهرها به سطح جایگزینی هم نمی‌رسد و افزایش زوج هایی که تعمدا بدون فرزند هستند نگرانی‌های جدی ایجاد کرده است. در این تحقیق بنا داریم دریابیم عوامل اجتماعی، اقتصادی و فردی تاثیر گذار بر روی تصمیم زوجین نسبت به بی فرزندی اختیاری چیست و چگونه زوج‌ها در این زمینه به توافق می‌رسند.
این تحقیق با رویکرد کیفی بر روی افراد دارای تجربه بی فرزندی اختیاری صورت گرفته است. بر اساس یافته ها اغلب زوج‌ها نوساناتی برای رسیدن به این تصمیم تجربه کرده‌اند و غالبا در این پروسه یکی از زوجین بیش از دیگری دچار شک و تردید بوده دو دسته عوامل بیرونی و درونی از یافته ها استخراج شد. زیرساخت‌های اجتماعی ناکارآمد، تضاد نهادهای اجتماعی در تربیت فرزند، تورم فزاینده و بی ثباتی اقتصادی، و نگرانی در مورد منابع زیست محیطی آینده از جمله عوامل و شرایط محیطی و داشتن رویکرد انتقادی به هنجارها و انتظارات نظام اجتماعی ، اولویت بخشیدن به اهداف شخصی، بیعلاقگی به فرزندپروری، مسئولیت سنگین فرزندپروری، نداشتن دلیل منطقی برای ادامه‌ی نسل، رضایت از سبک زندگی بدون فرزند، خطرات بارداری، نوع رابطه عاطفی با همسر و ترس از ایجاد وابستگی عاطفی جدید، عوامل فردی بوده اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

َValuntary Childlessness, A study on the lived experiences of Tehranian Couples

نویسنده [English]

  • Maryam Rafatjah
Associate Professor of Cultural Anthropology at Faculty of Social Sciences, University of Tehran
چکیده [English]

The fertility rate in Iran has reduced so far in cities which does not reach to the substitution level and the increase of the couples that have chooses voluntary childlessness. leads to serious concerns. In this study, we concentrated to investigate the socio economic and personal factors influencing the couple decisions toward voluntary childlessness and the way they came to consensus on that.
We have done this study with qualitative approach and method on the people who have had the experience of having no child deliberately. The findings show much of the studied couples experienced some fluctuations to receive the decision and one of them had more doubt and hesitation. According the findings we derived some external and internal(personal) factors . Milieu factors include uneffective social structures, institutional conflicts on child rearing, increasing economic inflation, and worries about the future environmental resources and individual factors include having critical approach toward society rules, priority of personal goals,disliking the child upbringing, heaviness of child rearing responsibility, having no logical reason for the generation continuity, satisfaction of no child life style, risks of pregnancy, the type of emotional relationship with spouse and fear of developing a new emotional attachment

کلیدواژه‌ها [English]

  • "voluntary childlessness"
  • "critical approach"
  • "priority of personal goals"
  • "heaviness of child responsibilities"
  • "perfectionism"
  • "type of emotional relationship with spouse"
احمدی منش، صادق؛ ابراهیم پور، محسن؛ فاضلی، نعمت الله (1391). بررسی تأثیر سبک زندگی بر سطح و الگوی باروری. وزارت علوم و تحقیقات فناوری، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم اجتماعی
اسحاقی، محمد؛ محبی، سیده فاطمه؛ پاپی نژاد، شهربانو؛ جهاندار، زینب (1393). چالش‌های فرزندآوری در یک مطالعه‌ی کیفی. نشریه زن در توسعه، دوره 12، شماره 1، بهار 1393، صص 134- 111
آقایاری هیر، توکل؛ فرخی نگارستان، مینا؛ لطیفی مجره، سیده صدیقه (1395). فرزندآوری به مثابه مخاطره (مطالعه‌ی کیفی زمینه‌های کم فرزندی در شهر تبریز). فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده/ سال نوزدهم/ شماره 73/ پاییز 1395، صص 33-7
برناردز، جان (1396). درآمدی بر مطالعات خانواده. ترجمه حسین قاضیان، نشر نی
بهمنش، فرشته؛ تقی زاده، زیبا؛ ودادهیر، ابوعلی؛ عبادی، عباس؛ پوررضا، ابوالقاسم؛ عباسی شوازی، محمدجلال (1398). تبیین علل تک‌فرزندی بر اساس دیدگاه زنان : مطالعه کیفی. مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران. دوره ۱۵، شماره ۳ صص 279- 288
بی بی رازقی نصرآباد، حجیه؛ سرایی، حسن (1393). تحلیل کوهورتی (نسلی) نگرش زنان درباره‌ی ارزش فرزند در استان سمنان. زن در توسعه و سیاست، دوره‌ی 12، شماره 2، صص 229-250
بی بی رازقی نصرآباد، حجیه؛ حسینی، زینب؛ شیخی، محمدتقی (1395). تجربه زیسته زنان شهر شهریار از تک‌فرزندی با تاکید بر چرایی و پیامدهای آن. نامه انجمن جمعیت شناسی ایران (سال یازدهم)- شماره 22 – پاییز و زمستان 1395 – صص 82-43
حائری مهریزی، علی اصغر؛ طاووسی، محمود؛ صدیقی، ژیلا؛ مطلق، محمد اسماعیل؛ اسلامی، محمد؛ نقی زاده، فاطمه؛ منتظری، علی (1396). دلایل تمایل و عدم تمایل به فرزندآوری در میان مردم شهری و روستایی ایران: یک مطالعه ملی. نشریه پایش، سال شانزدهم، شماره پنجم صص 645-637
حسینی، حاتم؛ بگی، بلال (1393). تعیین کننده‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و جمعیت شناختی تمایلات فرزندآوری زنان همسردار. ماهنامه علمی پژوهشی کرمانشاه. سال هجدهم، شماره اول، فروردین ،1393،صص 35-43
حسینی، حاتم؛ عباسی شوازی، محمد جلال (1388). تغییرات اندیشه‌ای و تاثیر آن بر رفتار و ایده‌آل‌های باروری زنان کُرد و تُرک. پژوهش زنان، دوره 7، شماره 2، تابستان 1388، صص 84-55
حمیدی فر، مهدی؛ کنعانی، محمدامین؛ عبادالهی، حمید (1396). نگاه بی فرزندان ارادی به فرزندآوری: مطالعه‌ای در شهر رشت. جامعه پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هشتم، شماره سوم، پاییز 1396، 27-54
خلج آبادی فراهانی، فریده؛ کیانی علی آبادی، فاطمه (1397). باز اندیشی در معنای فرزند و دلالتهای آن در زندگی : رهیافت کیفی در زنان متاهل بی فرزند ساکن شهر تهران. نامه انجمن جمعیت شناسی ایران. سال سیزدهم شماره 25 تابستان 97،  67- 106
رجبی، ماهرخ؛ هاشمی نیا، فاطمه (1392). ارزش کودکان و رفتار باروری در شهر شیراز. نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال هشتم بهار و تابستان 1392 شماره 15، صص 42-23
رضوی زاده ، ندا، غفاریان، الهه، اخلاقی، آمنه(1394) ، زمینه های کم فرزندطلبی و تاخیر در فرزندآوری مورد مطالعه: زنان مشهد ، راهبرد فرهنگ، صص 98-73
عبدللهی، عادل؛ فرجادی، غلامعلی (1395). عقلانیت اقتصادی و اجتماعی و کنش فرزندآوری در شهر تهران، نتایج یک مطالعه کیفی. دو فصلنامه مطالعات جمعیتی، دوره2 ،شماره2 ،پاییز و زمستان  1395، 131-101
عباسی شوازی، محمد جلال؛ حسینی، حاتم (1391). تفاوت‌های قومی باروری در ایران. ماهنامه علمی تخصصی صدای جمهوری اسلامی ایران، سال یازدهم، شماره 65، 140-126
عباسی شوازی، محمد جلال؛ خانی، سعید (1395). ناامنی  اقتصادی و ایده آل های ازدواج و باروری: مطالعه دو نسل مادران و فرزندان در شهرستان سنندج. دو فصلنامه ایرانی مطالعات جمعیتی، دوره 2، شماره 2، پاییز و زمستان  1395 (99-63).
عباسی شوازی، محمد جلال؛ علی‌مندگاری، ملیحه (1389). تاثیر ابعاد متفاوت استقلال زنان بر رفتار باروری آنها در ایران. پژوهش زنان، دوره 8، شماره 1، بهار 1389،  صص 51- 31
کرسول، جان (1400). پویش کیفی و طرح پژوهش. ترجمه حسن دانایی فرد و حسین کاظمی ، انتشارات صفار
کلانتری، صمد و رسول ربانی (1385).  بررسی عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تأتیر گذار بر میزان باروری با تأکید بر نقش تنظیم خانواده. فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد واحد شوشتر 150- 107