زنان، مادری و شیردهی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه اصفهان

چکیده

در جوامع امروزی بیماری‌های واگیر نسبت به گذشته کاهش چشمگیری یافته، اما بیماری‌های غیر واگیر و انواع سرطان‌ها رو به افزایش است. تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که تغذیه با شیر مادر یکی از عواملی است که از بسیاری امراض پیشگیری می‌کند. بنابراین، ترویج تغذیه با شیر مادر می‌تواند مادران و کودکان را از ابتلا به بسیاری از بیماری‌های مزمن مصون کند. در سال‌های اخیر اهداف تغذیة انحصاری با شیر مادر در کشور به‌ طور مطلوب محقق نشده است. از آن‌جا که پدیدة شیردهی با سازه‌های فرهنگی ـ اجتماعی درهم آمیخته است، برای شناخت عوامل مؤثر در آن بایستی به بستر و زمینه‌های آن در جامعه توجه کرد. از این رو، شناخت الگوهای اجتماعی ـ فرهنگی مؤثر در تغذیه با شیر مادر می‌تواند راه مؤثری برای ترویج تغذیه با شیر مادر باشد. روش به‌کار گرفته‌شده در این پژوهش به‌ صورت کیفی و به‌ شیوة مردم‌نگاری است. جامعة آماری 37 نفر از کارکنان بهداشتی و مادرانی است که مورد مصاحبة عمیق و نیمه‌ساختاریافته قرار گرفتند. یافته‌های این پژوهش در قالب سه کد تبیینی ـ که حاصل استخراج و مقوله‌بندی داده در 365 کد باز، 68 کد محوری، و 10 کد گزینشی است ـ عبارت‌ است از: عوامل فردی مؤثر در تغذیه با شیر مادر، عوامل فرهنگی مؤثر در تغذیه با شیر مادر، و عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر در تغذیه با شیر مادر. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که عوامل روانی و مادری، آگاهی و آمادگی مادر، باورهای مادر، و حمایت اجتماعی از جمله مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در شیردهی مادران است. این مطالعه نشان می‌دهد که اگرچه عوامل زیست ـ فیزیکی از جمله عواملی است که در شیردهی مادران تأثیر می‌گذارد، این عوامل خود تحت‌ تأثیر احساسات مادرانه، آرامش و اعتماد‌به‌نفس مادر، و باورهای فرد است. از آن‌جا که باورهای فرد تحت تأثیر شبکة روابط اجتماعی و از جمله خانواده است و با توجه به این‌که در جامعة ایرانی هنوز خانواده نقشی تعیین‌کننده در باورها و رفتارهای افراد دارد، پدیدة شیردهی ارزشی اجتماعی به شمار می‌رود. همچنین، حمایت اجتماعی اطرافیان از جمله مادر، همسر، پزشک، و کارکنان بهداشتی نقش تعیین‌کننده‌ای در روند شیردهی مادران دارد. از طرفی، در زنان شاغل، علاوه بر عوامل ذکرشده، حمایت اطرافیان و رعایت قوانین شیردهی از عوامل مؤثر در شیردهی مادران است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Women, Motherhood and Breastfeeding

نویسندگان [English]

  • Saideh Elahidoost
  • Ali Rabbani
  • Behzad Shams
چکیده [English]

Despite the decrease in rates of contagious diseases in today’s world compared to the past, the rates of non-contagious diseases and different types of cancer is constantly increasing. Various research show that breastfeeding is an important factor in preventing many diseases. Thus, promoting feeding infants with breast milk can immune mothers and children against many chronic diseases. Exclusive breastfeeding has not satisfactorily reached its goals in the country in recent years. Since breastfeeding is closely connected to social and cultural constructs, identifying factors influencing it will involve studying social backgrounds underlying it. In other words, identifying sociocultural models which influence breastfeeding infants will provide an efficient means to promote breastfeeding. The present study employed a qualitative design and a demographic method. The 37 subjects were chosen through purposive sampling and had semi-structured in-depth interviews. The findings were marked into 365 open codes, 68 axial codes and 10 selective codes, and included the following: personal factors impacting breastfeeding, cultural factors impacting breastfeeding and socioeconomic factors impacting breastfeeding. The findings revealed that the most important factors impacting breastfeeding in mothers included psychological factors of motherhood, the mother’s awareness and preparedness, the mother’s beliefs, and social support. The findings also suggested that although bio-physical factors impacted breastfeeding, they were themselves influenced by maternal emotions, the mother’s calmness and confidence, and her beliefs. The mother’s beliefs is in turn under the influence of the network of social relationships, including the person’s family, and the family has still retained its determining role in individual beliefs and behaviors. Breastfeeding is thus viewed as a social value. Moreover, social support of others, including one’s mother, husband, doctor and medical staff, greatly influence the process of breastfeeding infants. In the case of working mothers, support from others and awareness of rules of breastfeeding are also important in addition to the factors mentioned.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cultural models
  • breastfeeding
  • Social Support
  • motherhood
  • demography
ابوالقاسمی، ناریا و عفت مرقاتی خویی (1390). «شناسایی تعیین‌کننده‌های ترویج تغذیه با شیر مادر از دیدگاه پرسنل بهداشتی درمانی»، مجلة دانشکدة بهداشت و انستیتوی تحقیقات بهداشتی، دورة نهم، ش 4.
آبوت، پاملا و کلر والاس (1380). جامعه‌شناسی زنان، ترجمة منیژه نجم عراقی، تهران: نشر نی.
اظهری، صدیقه، رویا باغانی، و فریده اخلاقی (1389). «مقایسة تأثیر دو روش آموزش شیردهی با و بدون دخالت مستقیم آموزش‌دهنده بر میزان خودکارامدی شیردهی در مادران نخست‌زا»، مجلة دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، دورة هفدهم، ش 4.
برگ، ا. (1386). روان‌شناسی اجتماعی، ترجمة علی‌محمد کاروان، تهران: علمی و فرهنگی.
بستان، ح. (1385). اسلام و جامعه‌شناسی خانواده، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
پروچسکا، ج. و ج. نورکراس (1389). نظریه‌های روان‌درمانی، ترجمة یحیی سیدمحمدی، تهران: رشد.
چرکزی، عبدالرحمن، زینب میرآنیز، و آتنا رزاق‌نژاد (1389). «وضعیت تغذیه با شیر مادر تا پایان دو سالگی و عوامل مؤثر در آن از طریق سازه‌های مدل بزنف در شهر اصفهان»، مجلة تحقیقات نظام سلامت، س 6، ش 2.
حمیدی، مجید، ابوالفضل خوشدل، و رضا خدیوی (1390). «بررسی علل مصرف شیر مصنوعی در شیرخواران زیر یک سال در استان چهار محال و بختیاری»، مجلة دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، دورة سیزدهم، ش 3.
خزاعی، طیبه، فرح مادر شاهیان، و محسن حسن‌آبادی (1385). «موانع تغذیه با شیر مادر و عوامل مرتبط با آن در متقاضیان شیر خشک مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی درمانی بیرجند»، فصلنامة دنا، دورة سوم، ش 1 و 2.
خیاطی، فریبا (1386). «علل قطع زودهنگام شیردهی و انتظارات مادران شیرده از خانواده و جامعه در سنندج»، مجلة علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین، س 11، ش 3.
رخشانی، فاطمه، علیرضا انصاری مقدم، و مهدی محمدی (1383). «میزان تداوم تغذیه با شیر مادر و عوامل مرتبط با آن در کودکان 6-2 سال تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی زاهدان»، مجلة پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، س 9، ش 42.
ساعتچی، م. (1374). مشاوره و روان‌درمانی، تهران: ویرایش.
سکاکی، مریم، مهوش دانش کجوری، و معصومه خیرخواه (1389). «تأثیر بازدید منزل بر تغذیة انحصاری با شیر مادر در نوزادان مادران سزارین‌شده»، نشریة پرستاری ایران، دورة بیست‌وسوم، ش 64.
علاسوند، فریبا (1390). زن در اسلام، ج 2، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
علایی، نسرین و سقراط فقیه‌زاده (1387). «ارتباط عوامل مادری با نگرش مادران دربارة تغذیه کودک با شیر مادر»، دوماهنامة علمی ـ پژوهشی دانشور پزشکی، س 15، ش 74.
علی‌اکبر، محبوبه، طاهره صفرآبادی، و سیمین تعاونی (1389). «تأثیر تماس پوستی بین مادر و نوزاد بر رفتارهای پیش‌تغذیه‌ای نوزادان»، نشریة پرستاری ایران، دورة بیست‌وسوم، ش 67.
فرودین، فاطمه، سکینه محمدعلیزاده، و سیروس فروهری (1375). «بررسی طول مدت شیردهی انحصاری مادران شاغل و غیر شاغل مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی درمانی کرمان»، فصلنامة علمی ـ پژوهشی دانشگاه شاهد، س 5، ش 20.
فیلد، ج. (1386). سرمایة اجتماعی، ترجمة غلامرضا غفاری و حسین رمضانی، تهران: کویر.
کریمی، شهناز، مجید نجفی کلیانی، و محمدمهدی نقی‌زاده (1390). «مقایسة الگوی شیردهی در زنان با زایمان طبیعی و سزارین»، مجلة زنان، نازایی و مامایی ایران، دورة چهاردهم، ش 6.
گیدنز، آنتونی (1386). جامعه‌شناسی، ترجمة حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
مجلی، محمد، مهدی بصیری مقدم، و محمود شمشیری (1388). «تأثیر محیط آموزشی و عوامل مرتبط بر عملکرد شیردهی مادران»، فصلنامة دانشگاه علوم پزشکی گناباد، دورة شانزدهم، ش 1.
یاسمی، محمدتقی و کتایون رازجویان (1380). «بررسی رابطة اختلال روانی، اضطراب و افسردگی با قطع شیردهی»، مجلة دانشکدة پزشکی دانشگاه علوم پزشکی گیلان، س 10، ش 39 و 40.
 
Clifford, J. and E. Mcintyre (2008). ‘Who Supports Breastfeeding?’, Breastfeeding Review: Professional Publication of the Nursing Mothers' Association of Australia, Vol. 16.
Cockerham, William C. (2000). The Sociology of Health Behavior and Health Lifestyles, London: Prentice Hall College.
Cooke, M., V. Schmied, and A. Sheehan (2007). ‘An Exploration of the Relationship Between Postnatal Distress and Maternal Role Attainment’, Breast Feeding Problems and Breast Feeding Cessation in Australia Midwifery, Vol. 23, No. 1.
Creswell, J. W. (1998). Qualitative Inquiry and Research Design: Choosing Among Five Traditions, Thousand Oaks, CA: Sage.
Dodgson Joan, E. et al. )2002). ‘An Ecological Perspective of Breastfeeding in an Indigenous Community’, Journal Of Nursing Scholarship, Vol. 34, No. 3.
Farahani, S. et al. (2009). ‘Effect of Contact on the Duration of Exclusive Breast Feeding and Breastfeeding Success in Primiparous’, Journal of Nursing, No. 59.
Glaser, Barney and Strauss Anselm (1967). Discovery of Grounded Theory, Transaction Publishers.
Hegney, D., T. Fallon, and M. L O’Brien (2007). ‘Against all Odds: A Retrospective Case-Controlled Study of Women Who Experienced Extraordinary Breastfeeding Problems’, Journal of Clinical Nursing, Vol. 17, No. 9.
Khabazkhoob, M. et al. (2007). ‘Exclusive Breastfeeding and its Influencing Factors in Children Referred to Health Centers in Mashhad in 2007’, Iranian Journal of Epidemiology, Vol. 3, No. 4.
Khmamy, M. (2004). ‘Knowledge and Attitude of Mothers During the First Year After Delivery about Breastfeeding’, Medical Journal of Gilan University, No. 51.
Meedya, Shahla et al. (2010). ‘Factors that Positively Influence Breastfeeding Duration to 6 Months’, A Literature Review, Women and Birth, Vol. 23, No. 4.
Mohamad Beigy, A., N. Mohamadsalhy, and A. Bayati (2008). ‘Pattern of Exclusive Breastfeeding in Infants’, Referred to Health Centers of Arak, Gilan University of Medical Sciences Journal, Vol. 70.
Strauss, A. and J. Corbin )1998). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory, Thousand Oaks, CA: Sag