جایگاه مهریة سنگین در آموزه‌های دینی، آرای فقها و حقوق موضوعه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شاهد

2 دانشگاه خوارزمی

چکیده

مهریه، به‌منزلة یکی از حقوق مالی زوجه در اسلام، جایگاه و اهمیت ویژه‌ای دارد. قرآن کریم از مهریه به‌منزلة صداق، نحله، و ... تعبیر می‌کند و نحله نشانة صداقت مرد به زن در پیمان زناشویی است. در فقه امامیه و قانون مدنی ایران برای مهریه سقفی تعیین نشده و میزان آن به توافق طرفین محول شده است. در سال‌های اخیر، تغییر نظام ارزش‌ها، هنجارها، باورها، و ... موجب شده است که مهریه از جایگاه اصلی‌اش فاصله بگیرد و به میزان چشمگیری افزایش یابد. این افزایش باعث بروز مشکلاتی در کارکرد خانواده، جامعه، و ... شده است. سؤال اصلی این پژوهش این است که جایگاه مهریه‌های سنگین در آموزه‌های دینی چیست؟ نتایج بیانگر آن است که اگرچه در اسلام برای مهریه سقفی تعیین نشده است، قراردادن مهریة سنگین لااقل ناپسند شمرده می‌شود. شاید فلسفة این کراهت پیامدهای منفی و تبعات ناگوار اجتماعی است که از مهریه‌های سنگین متوجه فرد و جامعه می‌شود. فقها هم مسلمانان را بر سبُک‌گرفتن مهریه تشویق کرده و از گرفتن مهریة سنگین بر حذر داشته‌اند. در پایان هم راهکارهایی برای برون‌رفت از این معضل عرضه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Place of a Large Dowry in Teachings of the Religion, Views of Experts in the Law (Faqihs), and Positive Law

نویسندگان [English]

  • Abdol-Ali Tavajjohi 1
  • Arezoo Malekshah 2
1
2
چکیده [English]

The dowry, as one of a wife’s financial rights, has an important place in Islam. The Holy Quran refers to this notion by using words such as sidaq and nihlah, which highlight a husband’s sincerity in making the marriage vow. In the Shia jurisprudence and also in Iran’s civil law, no limit has been set for the maximum amount that a wife’s dowry can have, leaving the amount to the couple’s agreement. Recent changes in the system of values, norms and beliefs have resulted in the dowry losing its original function and becoming excessively large. The increase in the amount of dowry has created functional and other problems in the family and the society. The main question addressed in the present paper is as to the place of a large dowry in the teachings of the religion. The study shows that, although no limit is set for the maximum amount of a wife’s dowry, a large dowry is considered as a disfavored matter. The reason for this disfavor is probably the adverse social consequences that large dowries bring to the person and the society. Islamic jurists have encouraged Muslims to prefer small dowries and to avoid demanding large dowries. The paper also suggests a number of ways for confronting and overcoming the problem.

کلیدواژه‌ها [English]

  • rights
  • the family
  • women
  • dowry
  • large dowry
قرآن کریم.
آذرنوش، آذرتاش (1379). فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی، تهران: نشر نی.
ابن مطهر حلی، یوسف ‌بن علی (بی‌تا). تبصرة المتعلمین فی احکام الدین، ترجمة ابوالحسن شعرانی، ج 7، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
ابن مطهر حلی (علامه)، حسن ‌بن یوسف (1381). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، ج 7، قم: مؤسسة بوستان کتاب قم.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1408 - 1988). لسان العرب، ج 11، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
اسدی امیرآبادی، محمدمهدی (1388). «تحلیل فقهی ـ حقوقی امکان محدودساختن میزان مهریه»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس.
انصاریان، حسین (1375). نظام خانواده در اسلام، قم: ام ابیها.
بحرانی، یوسف (1408 ق). الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، ج 24، قم: مؤسسة نشر اسلام وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
بی‌نا (1384). استفتائات قضایی (حقوق مدنی) مطابق با فتاوی مرجع عالی‌قدر شیخ یوسف صانعی، تهران: میزان.
جبعی العاملی، زین‌الدین (1381). ترجمة مباحث حقوقی شرح لمعه، ترجمة اسدالله لطفی، تهران: مجد.
جبعی العاملی، زین‌الدین ‌بن نورالدین (1387). فقه استدلالی شرح کامل کتاب الروضه البیهه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ترجمة عباس زراعت، تهران: فکر.
جر، خلیل (1365). فرهنگ لاروس عربی ـ فارسی، ترجمة سید حمید طبیبیان، تهران: امیرکبیر وابسته به سازمان تبلیغات اسلام.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388). ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانة گنج دانش.
جوادی آملی، عبدالله (1388). تسنیم، تفسیر قرآن کریم، ج 18، قم: اسراء.
حر عاملی، محمد بن حسن (1412 ق). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج 15 و 21، قم: مؤسسة آل بیت علیهم‌السلام.
خویی، سید ابوالقاسم (1410 ق). منهاج الصالحین، ج 2، قم: مدینه.
دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغت‌نامه، تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
سیستانی، سید علی (1417 ق). منهاج الصالحین، ج 3، قم: نشر مکتب آیت‌الله العظمی السید السیستانی.
شبلی، احمد (1376). زندگی اجتماعی از دیدگاه اسلام، ترجمة سید محمود اسداللهی، مشهد: مؤسسة چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
صدوق، ابن بابویه (1368). من لا یحضره الفقیه، ترجمة علی‌اکبر غفاری، ج 3، تهران: نشر صدوق.
صفایی، سید حسین و اسدالله امامی (1379). مختصر حقوق خانواده، تهران: دادگستر.
طباطبایی، سید محمدحسین (1363). تفسیر المیزان، ج 4، ترجمة سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
طبرسی، فضل ‌بن حسن (1349). تفسیر مجمع البیان، ترجمة احمد بهشتی، ج 5، بی‌جا.
طوسی، ابی‌جعفر محمد (1431ق). تهذیب الاحکام، ج 7، بی‌جا: دار الاضواء.
طهرانی (کاتوزیان)، محمدعلی (1373). فرهنگ کاتوزیان، تهران: یلدا.
عرفانی، توفیق (1387). مهریه در رویة قضایی، تهران: جاودانه جنگل.
علیان‌نژاد، وحید (1388). احکام خانواده در پرتو فقه اسلامی مطابق با فتاوی مرجع عالی‌قدر حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی)، قم: علی ‌بن ابی طالب (ع).
علیزاده، عزیزالله (1384). فرهنگ فارسی جیبی محمد معین، تهران: راه رشد.
فاضلی بیارجمندی، سید احمد (1387). احکام بانوان مطابق با فتاوی حضرت آیت‌الله العظمی جعفر سبحانی، قم: مؤسسة امام صادق (ع).
قریشی، سید علی‌اکبر (1372). قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کاتوزیان، ناصر (1388). حقوق خانواده، ج 1، تهران: شرکت سهامی انتشار.
لطفی، اسدالله (1388). حقوق خانواده، تهران: خرسندی.
محقق حلی (1368). ترجمة فارسی شرایع الاسلام، ترجمة ابوالقاسم ابن احمد یزدی، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، ج 2، تهران: مؤسسة انتشارات دانشگاه تهران.
محمدی ری‌شهری، محمد (1377). میزان الحکمه، ترجمة رضا شیخی، بی‌جا: دارالحدیث.
معلوف، لویس (بی‌تا). فرهنگ المنجد: عربی به فارسی، ترجمة محمد بندر ریگی، تهران: ایران.
مفید، محمد بن النعمان العکبری البغدادی (بی‌تا). رسالة المهر، تحقیق: شیخ مهدی، نجف: نشر موتمر العالمی الالفیه الشیخ مفید.
مکارم شیرازی، ناصر (1372). تفسیر نمونه، ج 3، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
موسوی الخمینی، سید روح‌الله (1383). تحریر الوسیله، ترجمة سید محمدباقر موسوی همدانی، ج 4، قم: مؤسسة انتشارات دارالعلم.
نجفی، محمدحسن ‌بن باقر (بی‌تا). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج 31، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نوری، میرزاحسین (1407 ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 15، قم: مؤسسة آل بیت علیهم‌السلام.
هاشمی رفسنجانی، اکبر و جمعی از محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن (1373). تفسیر راهنما: روشی نو در ارائة مفاهیم و موضوعات قرآن، ج 3، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.
 
قوانین
- قانون اساسی.
- قانون مدنی