بازتعریف «خود» و ساخت هویت در میان زنان پس از طلاق

صادقی فسایی, سهیلا; ایثاری, مریم

بازتعریف «خود» و ساخت هویت در میان زنان پس از طلاق

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه‌تهران

چکیده

با وجود تلاش برای مدیریت و کاهش طلاق، امروزه این پدیده در جامعة ایرانی روندی افزایشی به خود گرفته است؛ به‌ طوری‌ که، شاخص‌‌ها نشان می‌‌دهند روز‌به‌روز بر تعداد خانواده‌‌های طلاق در ایران افزوده می‌شود. در این میان «زندگی پس از طلاق» ـ که تا چندی پیش چندان مورد توجه نبود ـ به مسئله‌‌ای جدی برای جامعه‌‌شناسان خانواده بدل شده است. از سویی، بر اساس نتایج تحقیقات، طلاق پیامدهای بیشتری را برای زنان به‌ همراه می‌‌آورد. یکی از این پیامدها چالش‌‌های هویتی پس از طلاق است. به این ترتیب، پژوهش حاضر با اتخاذ رویکردی کیفی و تکنیک مصاحبة عمیق نیمه‌‌ساختار‌‌یافته با هجده زن مطلقه به‌ دنبال فهم چالش‌‌های هویتی زنان پس از طلاق و نحوة بازتعریف «خود» و ساخت «هویت» جدید در میان آنان است. «خود» مفهومی کلیدی در تئوریزه‌کردن ماهیت شخص است و به او توانایی تجسم‌بخشیدن به هویت خویش را می‌‌دهد. بر این اساس، نتایج این تحقیق نشان می‌‌دهد که با رخداد طلاق تغییرات متعددی در فهم و تصور کنش‌گران از «خود» درونی و بیرونی‌‌شان پدید می‌‌آید که لزوم بازتعریف و خلق هویتی جدید پس از طلاق را برای آن‌ها آشکار می‌کند. همچنین، یافته‌‌های این پژوهش نشان می‌‌دهد که بیشتر ابعادی که زنان در آن مبادرت به بازتعریف «خود» می‌‌کنند شامل نقش‌‌های جدید، سبک زندگی جدید، ارتباطات جدید، و امنیت هستی‌‌شناختی و روانی است؛ ابعادی که هر یک با رخداد طلاق دست‌خوش تغییر و چالش می‌‌شود و ارتباط تنگاتنگی با ساختار هویتی زنان دارد. از سویی، متغیرهای زمینه‌‌ای و مداخله‌‌گری چون سن فعلی، سن در هنگام طلاق، طبقة اجتماعی، وضعیت اشتغال، مدت دورة ازدواج، فرزندداشتن یا نداشتن، و عادت‌‌وارة سنتی یا مدرنِ کنش‌گران در نحوة مواجهة آنان با تغییرات هویتی پس از طلاق و چگونگی بازتعریف «خود» اثرگذار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Post-Divorce Self-Redefining and Identity Building in Women

نویسندگان [English]

Soheila Sadeghi Fasa’i
Maryam Isari

چکیده [English]

Despites the many efforts for controlling and reducing divorce in Iran, the rates are growing and the number of families who have experienced a divorce is increasingly rising. The ‘post-divorce life’, an matter of trivial interest in the past, has now turned into a serious issue for family sociologists. Research findings suggest that divorce often has more negative consequences for women, one of which is identity challenges. The present study employed a qualitative approach and used semi-structured in-depth interviews with 18 women to investigate women’s post-divorce identity challenges and how they redefined ‘self’ and build ‘identity’ after divorce. “Self” is a key concept in theorizing one’s being and nature, and gives the person the ability to portray her identity. The results showed that, on the event of a divorce, many changes occurred to the image and the understanding that a women had from her inner and outer self. The results also suggested that the main areas in which the women had redefined their identity were new roles, new lifestyles, new relationships, and ontological and psychological safety. Moreover, background variables including present age, age at divorce, social class, occupational status, length of marriage, having or not having children, and a traditional or modern set of habitus influenced how women dealt with post-divorce identity changes and self-redefining.

کلیدواژه‌ها [English]

self-redefining
Qualitative method
divorce
habitus
sensitive theoretical concepts
identity

مراجع

اخوان تفتی، مهناز (1382). «پیامدهای طلاق در گذار از مراحل آن»، مجلة مطالعات زنان، س 1، ش 3.

استراس، آنسلم و جولیت کوربین (1385). اصول روش تحقیق کیفی، نظریة مبنایی، رویه‌‌ها و شیوه‌‌ها، ترجمة بیوک محمدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

استونز، راب. (1381). متفکران بزرگ جامعه‌‌شناسی، ترجمة مهرداد میردامادی، تهران: مرکز.

بوردیو، پی‌‌یر (1381). نظریة کنش، دلایل عملی و انتخاب عقلانی، ترجمة مرتضی مردیها، تهران: نقش و نگار.

جلائی‌‌پور، حمیدرضا و جمال محمدی (1387). نظریه‌‌های متأخر جامعه‌‌شناسی، تهران: نشر نی.

جنکینز، ریچارد (1381). هویت اجتماعی، ترجمة تورج یاراحمدی، تهران: شیرازه.

جنکینز، ریچارد (1385). پی‌‌یر بوردیو، ترجمة لیلا جوافشان و حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.

ریتزر، جرج (1385). نظریة جامعه‌‌شناسی در دوران معاصر، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: علمی.

سیف، سوسن (1383). «بررسی مقایسه‌‌ای میزان پیامدهای طلاق در زنان و مردان مطلقة ایرانی و امریکایی»، فصل‌نامة خانواده و پژوهش، ش 1، س 1.

صادقی فسایی، سهیلا و مریم ایثاری (1391). «تحلیل جنسیتی از زندگی پس از طلاق: مطالعة کیفی»، فصل‌نامة زن در توسعه و سیاست، دورة دهم، ش 3.

کوزر، لیوئیس (1385). زندگی و اندیشة بزرگان جامعه‌شناسی، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: علمی.

گیدنز، آنتونی (1383). تجدد و تشخص، ترجمة ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.

محمدپور، احمد (1389). روش در روش، تهران: جامعه‌شناسان.

محمدپور، احمد (1390). روش تحقیق کیفی، ضد روش 1، منطق و طرح در روش‌‌شناسی کیفی، ج 1، تهران: جامعه‌‌شناسان.

محمدپور، احمد (1390). روش تحقیق کیفی، ضد روش 2، مراحل و رویه‌‌های عملی در روش‌‌شناسی کیفی، ج 2، تهران: جامعه‌‌شناسان.

مک‌کارتی، جین ریبنز و روزالیند ادواردز (1390). مفاهیم کلیدی در مطالعات خانواده، ترجمة محمدمهدی لبیبی، تهران: نشر علم.

منادی، مرتضی (1385). جامعه‌شناسی خانواده: تحلیل روزمرگی و فضای درون خانواده، تهران: دانژه.

Aldiabat, K. M. and C. L. Navenec (2011). ‘Philosophical Roots of Classical Grounded Theory: Its Foundations in Symbolic Interactionism’, The Qualitative Report, Vol. 16, No. 4.

Bevvino, D. L. and B. S. Sharkin (2003). ‘Divorce Adjustment as a Function of Finding Meaning and Gender Differences’, Journal of Divorce and Remarriage, Vol. 39, No. 3-4.

Bisagni, G. M. and J. Eckenrode (1995). ‘The Role of Work Identity in Women's Adjustment to Divorce’, American Journal of Orthopsychiatry, Vol. 65, No. 4.

Bohannan, P. (1970). The Six Stages of Divorce, In P. Bohannan (ed.), Divorce and after, Garden City, NY: Doubleday.

Bowen, G. A. (2006). ‘Grounded Theory and Sensitizing Concepts’, International Journal of Qualitative Methods, Vol. 5, No. 3.

Cardwell, J. D. (1971). Social Psychology: A Symbolic Interaction Perspective, Philadelphia, PA: F. A. Davis.

DeGarmo, D. S. and G. C. Kitson (1996). ‘Identity Relevance and Disruption as Predictors of Psychological Distress for Widowed and Divorced Women’, Journal of Marriage and the Family, No. 58.

Diedrick, P. (1991). ‘Gender Differences in Divorce Adjustment’, Journal of Divorce & Remarriage, No. 14.

Gregson, J. and M. Ceynar (2009). ‘Finding “Me” Again: Women’s Postdivorce Identity Shifts’, Journal of Divorce & Remarriage, Vol. 50.

Haffey, M. and P. M. Cohen (1992). ‘Treatment Issues for Divorcing Women’, Families in Society, No. 73.

Hagestad, G. O. and M. A. Smyer (1982). Dissolving Long Term Relationships: Patterns of Divorcing in Middle Age, In S. Duck (ed.), Personal Relationships, 4: Dissolving Personal Relationships, New York: Academic Press.

Hoffman, L. (1995). Exchanging Voices, A Collaborative Approach to Family Therapy, London: Karnac.

Jenkins, R. )2000(. ‘Categorization: Identity, Social Process and Epistemology’, Current Sociology, Vol. 48, No. 3.

Johnson, R. B. and L. B. Christensen (2008). Educational Research: Quantitative, Qualitative, and Mixed Approaches, (3^rd Ed.), Thousand Oaks, CA: Sage.

Kohen, J. A. (1981). ‘From Wife to Family Head: Transitions in Self-Identity’, Psychiatry, Vol. 44.

Lund, K. L. (1990). ‘A Feminist Perspective on Divorce Therapy for Women’, Journal of Divorce, Vol. 13.

McDaniel, A. K. and M. Coleman (2003). ‘Women’s Experiences of Midlife Divorce Following Long-Term Marriage’, Journal of Divorce & Remarriage, Vol. 38, No. 3/4.

Mead, G. H. (1934). Mind, Self, and Society, Chicago, IL: University of Chicago Press.

Schalkwyk, G. V. (2005). ‘Explorations of Post-Divorce Experiences: Women’s Reconstructions of Self’, Anzjft, Vol. 26.

Shapiro, A. D. (1996). ‘Explaining Psychological Distress in a Sample of Remarried and Divorced Persons: The Influence of Economic Distress’, Journal of Family Issues, No. 17.

Troilo, J. and M. Coleman (2012). ‘Full-Time, Part-Time Full-Time, and Part-Time Fathers: Father Identities Following Divorce’, Family Relations, Vol. 61, Issue 4.

Weiss, R. (1975). Marital Separation, New York: Basic Books