«بکش زنت را»؛ خوانشی زنانه‌نگر از رساله‌های فلسفی- تمثیلی حی بن یقظان و قصه غربت غربی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

در این مقاله کوشیده‌ام با سه پرسش زنانه‌نگر، به بررسی سه رساله تمثیلی-فلسفی در سنت حکمی نزد مسلمانان بپردازم. رساله حی بن یقظان ابن سینا و دو رساله‌ای که مستقیماً متأثر از آن و در شرح «فلسفه مشرقی» نوشته شده‌اند؛ یعنی قصه غربت غربی سهروردی و حی بن یقظان به قلم ابن طفیل موضوع بررسی این مقاله‌ هستند. این رساله‌ها که هدف از نگارش آنها نشان دادن راه سعادت است، در مقابل سه مسئله زنانه‌نگر در فلسفه قرار گرفته‌اند: جنسیت‌یافتگی تمثیل‌ها؛ رابطه نفس و بدن و رابطه خود و دیگری. در هر سه رساله به صورت آشکار یا پنهان نشانه‌هایی دال بر فرودستی زنان وجود دارد. در هر سه رساله بدن پست دانسته شده و ارتباط مطلوب میان اجزای نفس، به استثنای بوعلی سینا، بر سلطه و غلبه جزء عقلانی است. در هر سه رساله دیگری و پیوند با دیگران مانع رسیدن به سعادت است. در نهایت به این نتیجه رسیدم که سالکِ مسیرِ سعادت در این رساله‌ها سوژه‌ای عاقل، بالغ، مذکر، پس‌زننده، تن زدوده و خودآئیین است و سعادت نیز زمانی به دست می‌آید که انسان از همه کیفیت‌های انسانی خود خالی شده باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

‘Kill Your Wife’: A Feministic Reading of Philosophical Treatises of Hayy ibn Yaqzan and The Story of Western Exile

نویسنده [English]

  • maryam nasr
Institute of Humanities and Cultural Studies
چکیده [English]

In this article, through three feministic questions, I have tried to study three allegorical-philosophical treatises in the wise tradition of Muslims: The Avicenna’s Treatise of Hayy ibn Yaqzan and two other treatises which have been directly influenced by it, i.e. Suhrawardi’s The Story of Western Exile and Ibn Tufail’s Hayy ibn Yaqzan, written to describe the ‘eastern philosophy’. The treatises, whose purpose is illustrating the path to happiness, have been in contrast with three feministic philosophical problems: the sexuality of parables, the relation between the soul and the body, and the relation between self and the other. In all three treatises, there are obvious or hidden signs of women inferiority and subordination. In all three treatises, the body is considered inferior, and the ideal connection among the components of the soul is when the rational component dominates other elements. In all three treatises, otherness is an obstacle in the path to happiness. Finally, I came to the conclusion that the path to happiness in these treatises is a rational, mature, male, rebellious, and self-taught, and happiness would be achieved only when human be deprived of all his/her human qualities.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hayy ibn Yaqzan
  • The Story of Western Exile
  • soul / body
  • self / other
  • feminism
ابن سینا(1366) ،حی بن یقظان، ترجمه و شرح فارسی منسوب به جوزجانی، به تصحیح هانری کربن، چاپ سوم، مرکز نشر دانشگاهی.
ابن سینا(1387) ، حی بن یقظان، در ابن سینا و تمثیل عرفانی، نوشته هانری کربن، ترجمه ان شالله رحمتی، نشر جامی. صص477-520.
ابن طفیل، زنده بیدار(1334)، ترجمه بدیع الزمان فروزانفر، بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
افنان، سهیل محسن(1391)، افق زندگی و اندیشه‌های ابن سینا، ترجمه مرضیه سلیمانی، تهران، نشر علم.
الجابری، محمدعابد(1387)، ما و میراث فلسفی‌مان، ترجمه سید محمد آل مهدی، تهران، نشر ثالث.
بوردو، سوزان (1381)، «مذکر سازی دکارتی اندیشه»، ترجمه تورج قره گزلی، درمتن‌های برگزیده از مدرنیسم تا پست مدرنیسم، ویراستار انگلیسی: لارنس کهون، ویراستار فارسی: عبدالکریم رشیدیان، تهران، نی.
بوبر، مارتین(1395)، من و تو، با مقدمه والتر کافمن، ترجمه ابوتراب خسروی، الهام عطاردی، چاپ سوم، نشر فرزان.
پورنامداریان، تقی(1364)، رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی؛ تحلیلی از داستانهای عرفانی فلسفی ابن سینا و سهروردی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
 سجادی ضیاءالدین(1382)، حی بن بقظان و سلامان و ابسال، تحقیق و نگارش سید ضیاءالدین سجادی، چاپ دوم، انتشارات سروش.
سهروردی، شیخ شهاب الدین (1372) ، مجموعه مصنفات، جلد دوم، تصحیح و تحشیه هانری کربن، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سهروردی، شیخ شهاب الدین(1380)، مجموعه مصنفات، جلد سوم، تصحیح و تحشیه حسین نصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
عباسی داکانی، پرویز()1380، شرح قصه غربت غربی، تهران، تندیس.
علیا، مسعود (1388)، کشف دیگری همراه با لوویناس، تهران، نی.
کربن، هانری(1387)، ابن سینا و تمثیل عرفانی، ترجمه ان شالله رحمتی، تهران، جامی.
گوتیه، لئون، 1378،«زندگی ابن طفیل»، ترجمه اسماعیل سعادت، معارف، دوره شانزدهم، شماره 2، صص 58-73.
نصر، سید حسین، 1383، سنت عقلانی اسلامی در ایران،  ترجمه سعید دهقانی، تهران، قصیده سرا.
 
Irigaray, Luce(1993). An Ethics of Sexual Difference. Trans. Carolyn Burke and Gillian C. Gill. Ithaca: Cornell UP.
 
کدیور، محسن،«درسگفتارهای شرح رساله‌ها عرفانی سهروردی»، قابل دسترسی در این آدرس:
kadivar.com