نقض حقوق زن در نقش همسری: مواجهه ی واقع گرایانه زنان با مسئله تضییع حقوق خود

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 فارغ التحصیل دکتری مطالعات زنان از دانشگاه تربیت مدرس

2 مدیر گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران

3 دکتری فقه و حقوق جزا، عضو هیأت علمی گروه مطالعات زنان دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

تأمل در مصادیق شرعی حقوق زن در نقش همسری، معرف مصادیقی از حقوق زن است که در جامعه کمتر شناخته شده است. به طوری که به نظر می رسد در ارتباط با این مسئله، در منابع سه گانه شرع، عرف و قانون، نوعی ناهمسازی و شکاف وجود دارد. مقاله حاضر با اذعان به پیچیدگی و ذو ابعاد بودن دلایل این تعارض، در نظر دارد از منظر رویکرد روانشناسی اجتماعی، نقش زنان را در این زمینه مورد مطالعه قرار دهد. به این منظور 30 زن ساکن استان تهران که سابقه زندگی زناشویی داشت ند، از حیث چگونگی مواجهه با تضییع حقوق خویش مورد مصاحبه قرار گرفتند. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل تماتیک، به استخراج پنج تم محوری خودخاموشی، درماندگی آموخته شده، زنانگی فراشرعی، خانواده مداری و اخلاق مداری انجامید که مانع مطالبه گری زنان شده بود. براین اساس زنان با ادراک توانایی های فردی خویش، خُلقیات شوهر و شرایط فرهنگی- اجتماعی جامعه، با اتخاذ رویکرد واقع گرایی از مطالبه حقوق شناخته شدة خود ممانعت کرده و در تضییع حقوق زن و تثبیت وضعیت موجود مشارکت می ورزند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Violation of Women’s Rights as a Wife: A Realistic Confrontation of Women with the Issue of Abuse of Their Rights

نویسندگان [English]

  • maryam rahimi sajasi 1
  • Abdolhossein Kalantari 2
  • Touba Shakeri Golpayegani 3
1 Ph.D.Women Studies, Tarbiat Modares University
2 Ph.D. Sociology,Faculty Member, Department of Sociology, University of Tehran,
3 PhD. jurisprudence and criminal law, Faculty Member, Department of Women's Studies, Tarbiat Modares University,
چکیده [English]

Reflecting on the sharia cases of women’s rights in the role of a wife represents examples of women’s rights that are less known in society. There seems to be a kind of inconsistency in the three sources of sharia, custom and law in relation to this issue. The present article, while acknowledging the complexity and multidimensionality of the reasons for this contradiction, aims to examine the role of women in this regard from the perspective of social psychology approach. To this end, 30 women living in Tehran province who had a marital life experience were interviewed in the light of how to encounter the violation of their rights. Data analysis using the thematic analysis method led to the extraction of five key themes of self-silencing, learned helplessness, meta-religious femininity, family-orientedness and ethics in women which prevented them from claiming their rights. Accordingly, through perceiving their individual abilities and the socio-cultural conditions of their society, women avoid claiming their well-known rights by adopting a realistic approach, and they contribute to violating women’s rights and stabilizing the status quo

کلیدواژه‌ها [English]

  • Women’s Rights
  • Realism
  • Meta-Religious Femininity
  • Cognitive Dissonance
  • Learned Helplessness
  • Self-Silencing
 
اشتراوس، آنسلم؛کوربین،جولیت (1392).مبانی پژوهش کیفی (فنون و مراحل تولید نظریه زمینه ای).ترجمه ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
حکمت نیا، محمود؛پیوندی، غلام رضا؛ حاجی ده آبادی، احمد؛ محمدی،علی؛ هدایت نیا، فرج الله (1388).فلسفه حقوق خانواده؛ اصول و قواعد. ج 2، تهران: شورای فرهنگی اجتماعی زنان.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1376).مقدمه عمومی علم حقوق.تهران: گنج دانش.
رحیمی سجاسی، مریم؛شاکری گلپایگانی، طوبی؛ کلانتری، عبدالحسین (1398).نقدی بر رویکرد اقتصاد محور قوانین خانواده: تبیین خلأهای قانونی حقوق انسانی و عاطفی زن.پژوهش نامه اسلامی زنان و خانواده،7 (1)، 39-55.
عاملی، زین الدین ابن علی(شهید ثانی)(1387).شرح لمعه.ترجمه علی شیروانی و محمد مسعود عباسی، ج 9-10، قم: موسسه انتشارات دارالعلم.
عبدی،عباس؛کلهر،سمیرا (1371).مباحثی در جامعه شناسی حقوقی در ایران؛ مطالعه ای پیرامون عوامل موثر بر تضاد واقعیت و حقوق در ایران. تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی(شرکت سهامی).
فلیک،اووه(1388).درآمدی بر تحقیق کیفی.ترجمه هادی جلیلی،تهران: نشر نی.
قاسمی، وحید؛عمرانیان، فاطمه (1391).سنجش آگاهی های حقوقی زنان از قوانین خانواده بر اساس فرضیه شکاف آگاهی و اطلاعات(مطالعه موردی دانشجویان دختر دانشگاه اصفهان)، زن در توسعه و سیاست،10(2)، 127-140.
کلانتری، مهرداد؛مولوی، حسین؛جعفری، داود (1380). بررسی اثربخشیبازسازیشناختی برکاهشمیزاندرماندگیآموختهشدهدانشآموزانپسرشهرهمدان.تازه هایعلوم  شناختی، 3(4)، 10-15.
کلدی، علیرضا؛اصل زعیم،مهدی (1386).حقوق و تکالیف زوجین در خانواده ایرانی (مطالعه موردی شهر هشتگرد). پژوهش نامه علوم اجتماعی،سال اول، شماره چهارم،5-25.
کوربین، جولیت؛اشتراوس،آنسلم (1396).اصول تحقیق کیفی شیوه ها و رویه های توسعه گراندد تئوری.ترجمهناهید دهقان نیری، علی فخر موحدی،مریم اسماعیلی، تابنده صادقی و زهرا طیبی، تهران: اندیشه رفیع.
گرجی،ابوالقاسم؛صفائی، سید حسین و دیگران(1392).بررسی تطبیقی حقوق خانواده. تهران: دانشگاه تهران.
محمدپور، احمد(1390). روش تحقیق کیفی ضد روش 1. تهران: جامعه شناسان.
محمدپور، احمد(1392).روش تحقیق کیفی ضد روش2 ؛ مراحل و رویه های عملی در روش شناسی کیفی.تهران: جامعه شناسان.
محقق داماد، سیدمصطفی(1388).قواعد فقه بخش مدنی 2.چاپ 9، تهران: نشر سمت.
محقق داماد، سیدمصطفی(1389). قواعد فقه بخش مدنی (مالکیت، مسئولیت).چاپ 25، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
مقصودی،منیژه(1390). کارکرد قوانین عرفی در ازدواج بین ترکمن های ایران.زن در فرهنگ و هنر،2(4)، 25-39.
موسوی بجنوردی، سید محمد بن حسن (1379).قواعد فقهیه.ج1، تهران: مؤسسه عروج.
مصباح یزدی،محمدتقی(1378).اخلاق در قرآن. ج 3،قم:موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
معدلت، پانته آ (1386).عوامل اجتماعی مرتبط با نگرش مردان نسبت به مهریه.پایان نامهکارشناسی ارشد،تهران: گروه مطالعات زناندانشکده علوم اجتماعیدانشگاه علامه طباطبائی.
صادقی فسایی، سهیلا (1390).جزوه روش تحقیق کیفی.دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
صفایی، سیدحسین؛امامی،اسدالله (1389).مختصر حقوق خانواده.چاپ 22. تهران: نشر میزان.
هاگس، مارسیال؛پترسون، بانیتا ؛ برادفورد ترل، جیمز(1388). هوشهیجانیورهبریسازمانی. ترجمه علیمحمدگودرزی،تهران: مرکزآموزشوتحقیقاتصنعتی.
کاتوزیان، ناصر(1393).دوره حقوق مدنی خانواد، اولاد، روابط پدر و مادر و فرزندان،نسب، همبستگی خانوادگی و حمایت از کودکان، فرزند خواندگی.چاپ 2،تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاشف الغطاء، جعفربن خضر(1422‍).کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء.ج1،قم: بوستان کتاب.
Gilligan, C .(2010), Preface IN: Jack, Dana C., Alisha A. (2010). Silencing theSelfacross Cultures: Depression and Gender in the Social World. New York:Oxford University Press.
 
Jack, D.C. ,Alisha,A.(2010).Silencing the Self across Cultures: Depression and Gender in the Social World, New York: Oxford University Press.
 
Jack,D. C.(2011). Reflections on the Silencing the Self Scale and Its OriginsL, Psychology of Women Quarterly, 35(3): 523-529.
 
Seligman, M. P.(1975). Helplessness:On depression, development, and death.Sanfransisco: Freeman.
 
Seligman, M. E. P.(1976). Learnedhelplessness and depression in animalsand men Morristown. N. J: General Learning press.
 
Ilkkaracan, Pinar.(1998). Exploring the context of womens sexuality in eastern turkey, Reproductive Health Matters, 6(12):66-75.
 
Yassari, Nadjma.(2002-2003).Iranian Family Law in Theory and Practice Yearbook of Islamic and Middle Eastern Law,  (9) : 43-64.
 
Wolcott, H. (2008).Writing up qualitative research (3rd edition).London: Sage Publication.