بررسی انتقادی قانون کودک همسری بر مبنای قرآن

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران

چکیده

در قانون مدنی ایران «کودک همسری» یا «ازدواج صغار» علیرغم آسیب های فردی، خانوادگی و اجتماعی آن، پذیرفته شده است. با استناد به دو آیه در قرآن، پاره ای از احادیث و سنت فقها حکم به جواز آن داده اند. در مقالة حاضر که پژوهشی است کتابخانه ای، موضوع «کودک همسری» در «قرآن» از منظر مطالعات زنان، که متعهد به بهبود و ارتقای وضعیت زنان است، با تمرکز بر آموزه های قرآن و با استفاده از روش تحلیلی -تفسیری قرآن به قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. در این مقاله استدلال شده است که کودک همسری در قرآن تجویز نشده و حتی به آن اشاره ای نرفته است و آموزه های قرآنی درباره ازدواج و ارتباط شوهران با زنانشان با آن سازگاری ندارد. بنابر این، به نظر می رسد که ماده 1041 قانون مدنی دربارۀ ازدواج کودکان هیچ دلیل قرآنی ندارد. این پدیده از احکام تأسیسی اسلام نبوده و حکم به جواز آن در فقه باید در بافت فرهنگی، اجتماعی و تاریخی فهمیده شود. با توجه به آثار و تبعات ناگوار آن برای کودکان و جامعه، بازنگری در مادة قانونی مذکور و اصلاح آن ضروری و ممکن به نظر می رسد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Child Marriage According to the Quran

نویسنده [English]

  • Sedigheh Shakouri Rad
Center for Women Studies
چکیده [English]

Child marriage is approved in the Civil Code of Iran based on two verses in the Quran, some hadiths and the Prophetic tradition in Imami jurisprudence. In the present study, which is a library research, the issue of child marriage is discussed from the perspective of women’s studies, which is committed to improving women’s status. By focusing mainly on the teachings of the Quran and using a historical-analytical approach to the interpretation of the Quranic verses, it is argued that Article 1041 of the Civil Code has no Quranic basis and reason for child marriage. Firstly, child marriage is not prescribed, nor even mentioned, in the Quran. Secondly, the general Quranic teachings and rituals related to marriage and the relationship of husbands with their wives are not compatible with it. Therefore, Article 1041 of the Civil Code of Iran is not consistent with the Quran. It is not a law established by Islam and should be understood within the larger social and cultural context of the time. Hence, considering its negative effects and consequences for children and society, it seems reasonable and necessary to review this legal article and amend it

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child Marriage
  • Quran
  • Article 1041 of the Civil Code
  • Imami Jurisprudence

 

آمار مسکن و نفوس عمومی سرشماریهای تفصیلی نتایج، ایران؛ دسترسی: http://www.sci.org1395.
ابن منظور محمد بن مکرم الافریقی(1408)، لسان العرب، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، ج1.
احمدی، کامیل (1396)،  «طنین سکوت: پژوهشی جامع درباره ازدواج زودهنگام کودکان در ایران»، فصلنامهپژوهشنامه مطالعات راهبردی در علوم انسانی و اسلامی، دوره 2،‌ ش11، ص 1-37‌.
افتخارزاده، سیده زهرا (بهار 1394)، «تجربه زیسته زنان در ازدواج زودهنگام»،‌ پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، دوره 1، ش 3، ص 108-156.
بررسی الگوهای سنی ازدواج بر اساس داده های سرشماری و ثبتی طی سالهای 95-1385؛ دسترسی: https://www.amar.org.ir/
 
حکمت نیا، محمود (1388)، فلسفه حقوق خانواده، نقد و بررسی قوانین خانواده در ایران، جلد 2، تهران: شورای اجتماعی فرهنگی زنان.
صانعی، سید یوسف،  کتاب استفتائات قضایی، جلد دوم، حقوق مدنی، سوم: بلوغ دختر و پسر، ازدواج صغار؛ دسترسی: http://saanei3.tk/92/?view=01,02,09,1027,0.
الطباطبایی، محمدحسین (بی تا)، المیزان، مؤسسه الاعلمی، بیروت.
الطبرسی، امین الاسلام (1415ق)،  مجمعالبیان فی تفسیر القرآن، جلد 2، بیروت:  دارالمعرفه.
طوسی، محمد بن حسن (1409ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، ج3، بیروت: دار الاحیاء التراث العربیه.
قاری سید فاطمی، سید محمد (1374)، «بررسی مبانی فقهی، مقایسه و تطبیق آن با حقوق ایران و اسناد بین المللی»، فصلنامه نامه مفید، ش 2. دسترسی:  http://ensani.ir/fa/article/journal-number/6602.
کلینی رازی، محمد بن یعقوب(1365)،  الکافی، تهران انتشارات دارالکتب العلمیة.
گرجی، ابوالقاسم ، حسین صفایی و دیگران (1384)، بررسیتطبیقیحقوقخانواده، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
جلالی لیقوان،رضا و اکبر میرسپاه (پاییز و زمستان1397)، «پژوهشی در سنّ عایشه هنگام ازدواج با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم»، تاریخ اسلام در آیینه پژوهش، س 15، ش 2 (پیاپی 45)، ص 25-38.
محقق، محمد باقر(بی تا)، حقوق مدنی زوجین در زمان زناشویی دائم از نظر قرآن،  تهران: بنیاد قرآن.
مقدادی، محمد مهدی و مریم جوادپور (بهار 1396)، «تأثیر ازدواج زودهنگام بر سلامت جنسی کودکان و ساز و کارهای مقابله با آن»، فصلنامه حقوق پزشکی، س 11، ش 40، ص 31-60.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (بی تا)، زبده البیان فی احکام القرآن، ج۱، تهران:  مکتبه المرتضویه.
مهرپور، حسین (1379)، مباحثی از حقوق زن از منظر حقوق داخلی، مبانی فقهی و موازین بین المللی، انتشارات اطلاعات.
مهریزی،مهدی(1382)، شخصیتوحقوقزندراسلام، شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
موسوی خمینی، سید روح الله(1392)، تحریرالوسیله، ج 2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
 النجفی، محمدحسن (1366)، جواهر الکلام، ، ج32، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
هدایت نیا، فرج الله (بهار 1388)، فلسفهحقوقخانواده،نقدوبررسیقوانینخانوادهدرایران، ج 3،  روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان.
 
Annual Report: Unfpa-Unicef Global Programme to Accelerate Action to End Child Marriage, 2018 Annual Report Country Profiles (2019), United Nations Population Fund (UNPF) and United Nations Children Fund (UNICEF), https://www.unfpa.org/child-marriage-frequently-asked-questions#what%20are%20the%20consequences?
Godha, Deepali, David R. Hotchkiss and Anastasia J. Gage (2013), ‘Association Between Child Marriage and Reproductive Health Outcomes and Service Utilization: A Multi-Country Study from South Asia’, Journal of Adolescent Health, 52 552-558.
Jain  Saranga and KathleenKurz(2007), New Insights on Preventing Child Marriage: A Global Analysis of Factors and Programs, International Center for Research on Women (ICRW), )https://www.icrw.org/publications/new-insights-on-preventing-child-marriage/(
Margaret E. Greene and Ellen Stiefvater (2019) ,Social and Gender Norms and Child Marriage A Reflection on Issues, Evidence and Areas of Inquiry in the Field, (London: ALIGN, https://www.alignplatform.org/sites/default/files/2019-04/align_child_marriage_thinkpiece.pdf).
McClendon, D. and Sandstrom, A. (2016) ‘Child marriage is rare in the U.S., though this varies by state’, (Pew Research Center, 1 November), www.pewresearch.org/fact-tank/2016/11/01/child-marriage-is-rare-in-the-u-s-though-thisvaries-by-state)
 
Öğr. Üyesi (2018), Childhood and Child Marriage in Islamic Law Cumhuriyet Theology Journal, 22 (2): 783—805.