بازنمایی زن در گفتمان کنش‌گران حقوق زنان در ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 پزوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 هیأت علمی پزوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

3 پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

پژوهش حاضر به تحلیل گفتمان کنشگران موافق و مخالف ورزش و اشتغال زنان و بررسی بازنمایی زن در آن می‌پردازد و با روش توصیفی-تحلیلی و به شیوۀ کیفی و کمّی به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد: گفتمان‌های رقیب در حیطۀ ورزش و اشتغال زنان کدامند؟ زن در این گفتمان‌ها چگونه بازنمایی می‌شود؟ جنسیت چه تأثیری بر انتخاب‌های واژگانی سخنران دارد؟ داده‌ها به شیوۀ کتابخانه‌ای و به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای گردآوری شده‌‌اند و شامل 16 متن سخنرانی در 5 سال اخیر است. بر مبنای نتایج، دو گفتمان اصلی تجددگرا و سنتی در رقابت هستند. مخالفین بیشتر به گفتمان سنتی و موافقین به گفتمان تجددگرا و گاهی به عناصر گفتمان سنتی برای اقناع مخاطب ارجاع می‌دهند. زن در گفتمان سنتی در قالب نقش‌های کلیشه‌ای مادری، همسری، کدبانوگری، خانه‌داری، فرزندآوری و فرزند پروری و موجودی وابسته به مرد بازنمایی می‌شود. در گفتمان تجددگرا علاوه بر نقش زن در خانواده بر نقش‌های اجتماعی او نیز تاکید می‌شود. دشواژه-هایی مانند زنا، چشم هرزهی هوسآلود مرد، تجاوزات جنسی، شغل روسپی‌گری، دلاّلان جنسی و غیره؛ همچنین واژه‌های ایدئولوژیک مانند انقلاب، عفت و عفاف و ارجاع به سن زن برای ازدواج تنها در گفتمان مردان دیده شد و مردان بیشتر از واژ‌های اسلام و مسلمان استفاده کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Representation of Women in the Discourse of Women’s Rights Activists in Iran

نویسندگان [English]

  • shirin Mohammady 1
  • atoosa Rostambeik Tafreshi 2
  • Yahya Modarresi 3
1 Institute for humanities and cultural studies
2 Institute for humanities and cultural studies
3 Institute for humanities and cultural studies
چکیده [English]

This study aims at analyzing the main competing discourses among the opponents and proponents of women’s labor and sports. Through a quantitative and qualitative descriptive-analytical method, it studies how women are represented in different discourses in competition, and among male and female speakers. The data consist of a corpus gathered through library method including 16 lecture texts of the female and male opponents and proponents during the past 5 years, selected through random sampling. The results show that the two main discourses, the modernist discourse and the traditional discourse (including the traditional family-centered, patriarchal, traditional religious and revolutionary approaches) are in competition. Opponents mostly refer to the traditional discourse, and proponents to the modernist. In traditional discourse of the opponents, women are represented by stereotypical roles such as mother, wife, kadbanu (a good housewife), homemaker, child bearer, parent, responsible for the raising of the children, and dependent on their husbands. The importance of the role of women in the family is common among the traditional and modernist viewpoints. However, proponents emphasize the role of woman in the society too. Taboo words such as adultery, rape, prostitution, sex dealers, etc., and ideological words such as chastity, purity, revolution and referring to woman’s age for marriage are just used in men’s speeches, and they used Islam/Muslim more than women.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Representation
  • Woman
  • Discourse
  • Sports
  • Labor
  • Gender
آقاگل زاده ، فردوس (1392).  فرهنگ توصیفی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی، تهران : نشر علمی .
 ابراهیم­آبادی، حسین (1392). «رویکردی میان­رشته­ای به سبک زندگی با نگاهی به جامعه­ی ایران»، فصلنامه مطالعات میان رشته­ای در علوم انسانی، دوره 5، شماره 3، صص: 53-33.
ابراهیمی، قربانعلی؛ ناصحی، حسن (1388). «تحلیل گفتمان باز تولید زبان جنسیتی در مجلات عامه پسند فارسی در ایران»، زن در فرهنگ و هنر، دوره اول، شماره، صص :60-33.
ابوت، پاملا و کلر والاس( 1376)، درآمدی بر جامعه­شناسی نگرش­های فمنیستی، ترجمه مریم خراسانی و حمید احمدی، تهران: دنیای مادر.
اسدی، حسن؛ شعبانی مقدم، کیوان (1392) « مدیریت اوقات فراغت و ورزش­های همگانی، تهران: دانشگاه تهران.
بختیاری، آمنه (1388) «تاثیر اشتغال زنان بر خانواده (با تاکید بر فرزندان)»، منتشر شده در کتاب  اشتغال زنان (مجموعه مقالات و گفتگوها)، تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری،  صص: 206-166.
پاک نهاد جبروتی ، مریم .(1381). نابرابری جنسیتی در ایران : فرادستی و فرودستی در زبان، تهران:گام نو .
خمینی، سید روح اله (1385)، صحیفه امام (22 جلد)، تهران : موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی( چاپ و نشر عروج، چاپ چهارم.
داوری اردکانی، نگار؛  عطار، عطیه (1387) «کنکاشی در پژوهش­های زبان­شناسی جنسیت»، مجله مطالعات راهبردی زنان، سال یازدهم، ش 42، صص: 181-162.
زعفرانچی، لیلا سادات (1388). «بررسی وضعیت اشتغال زنان در ایران» ، منتشر شده در کتاب  اشتغال زنان (مجموعه مقالات و گفتگوها)، تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری،  صص: 323-283.
زیبایی نژاد، محمدرضا (1388). اشتغال زنان؛ عوامل، پیامدها و رویکردها ( از نگاه مدیریت اجتماعی). قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
شکیبا، نوشین (1386) «تاثیر بافت اجتماعی بر کاربرد دشواژه­ها در گفتار زنان و مردان تهرانی» ، مجله زبان و زبان­شناسی، دوره 3، شماره 6، صص: 155-141.
صدیقی، سعیده؛ ذکایی، محمد سعید ( 1394). «زنانگی و ورزش» ، فصلنامه مطالعات اجتماعی روان­شناختی زنان ( دانشگاه الزهرا)، دوره 13، شماره 2، صص: 92-67.
علیپور، خاطره (1394)، تبعیض جنسیتی در مسابقات المپیک از دیدگاه حقوق  بین الملل بشر. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
فرقانی، محمدمهدی (1382)، راه دراز گذار، تهران: فرهنگ و اندیشه.
کار، مهرانگیز (1378). زنان در بازار کار ایران ، تهران : روشنگران و مطالعات زنان.
محمد ابراهیمی جهرمی، زینب؛ ذاکری ، طاهره (1389).«مطالعه­ی تفاوت­های نوشتاری در آثار نویسندگان  معاصر ایرانی با توجه به متغیر جنسیت»، زن در فرهنگ وهنر (پژوهش زنان)،دوره 1 ، ش 3، صص:37-23.
مدرسی، یحیی (1393) . در آمدی بر جامعه­شناسی زبان، تهران : پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مطهری، مرتضی (1357)، نظام حقوق زن در اسلام، تهران : نشر صدرا ، چاپ اول.
نیکخواه قمصری، نرگس (1384)، تحول نگرش نسبت به زن و تاثیر آن در انقلاب اسلامی، تهران: پژوهشکده­ی امام خمینی و انقلاب اسلامی.
وارداف، رونالد، (1393). درآمدی بر جامعه شناسی زبان. ترجمه رضا امینی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
Brown, G., Gillian, B., & Yule, G. (1983). Discourse analysis. Cambridge university press.
Cameron, D., Bergvall, V. L., Bing, J. M., & Freed, A. F. (1996). The language-gender interface: challenging co-optation.
Fasold, R. W. (1990). The sociolinguistics of language (Vol. 2). Blackwell Pub.
Firth J.R. (1957). A synopsis of linguistic theory 1930-1955. In Studies in Linguistic
Analysis. Oxford: Philological Society: 1-32.
Labov,W.)1966(.The Social Stratification of New York City. Washington D.C. Center for Applied Linguistics.
Lakoff, R. (1975). “Language and Women’s Place”, New York, Harper & Row.
Park, G., Yaden, D. B., Schwartz, H. A., Kern, M. L., Eichstaedt, J. C., Kosinski, M& Seligman, M. E. (2016). Women are warmer but no less assertive than men: Gender and language on Facebook. PloS one, 11(5), e0155885.
Prieler, M. (2016). Gender stereotypes in Spanish-and English-language television advertisements in the United States. Mass Communication and Society, 19(3), 275-300.
Shazu, R. I. (2014). Relationship between Gender and Language. Journal of Education and Practice, 5(14), 93-100.
Tannen, Deborah (1990. You Just Don’t Understand: women & Men in Conversation. Virago Press.
Van Dijk, T. A. (2015). Critical discourse studies: A sociocognitive approach. Methods of critical discourse studies, 63-74.
Wodak, R.)1997(. ‘Introduction: some important issues in the research on gender and discourse’,
 
. Wodak (ed.) Gender and Discourse. London and Thousand Oaks,CA: Sage, 1–20.