ادبیات طنز در مطبوعات مصر و ایران درون‌مایه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی (خانواده، زنان، ازدواج) در طنز احمد رجب، جلال عامر، حسین توفیق و ابوالقاسم حالت

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری، گروه زبان و ادبیات عرب، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد گروه زبان و ادبیات عرب، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات عرب، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی،کرج، ایران

چکیده

طنز از اقسام هجو است که در آن معمولاً مقاصد اصلاح‌طلبانه و اجتماعی مطرح است و فرق آن با هجو این است که تندی، تیزی و صراحت هجو در طنز نیست. طنز مطبوعاتی متناسب با تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دستخوش تغییر و تحول است؛ ثبات ندارد و حتی گاهی دچار وقفه و تعطیل می‌شوند. این پژوهش با رویکرد مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی به بررسی درون‌مایه، عناصر و ادبیات طنز سیاسی، اجتماعی و فرهنگی (خانواده، زنان، ازدواج) در مطالب طنزآمیز چهار طنزپرداز مصری و ایرانی (احمد رجب، جلال عامر، حسین توفیق، ابوالقاسم حالت) می‌پردازد. فرضیه این پژوهش تاکید بر وجود درون‌مایه‌ها و عناصر سیاسی، اجتماعی، فرهنگی (خانواده، زنان و ازدواج) مشترک و تاثیرگذار در طنز چهار طنزپرداز دارد. نتایج نشان داد برخلاف طنز فارسی، بسیاری از طنزهای عربی تند و رکیک است. با این‌حال شاید بتوان گفت احمد رجب، جلال عامر، حسین توفیق و ابوالقاسم حالت با این که از دو زبان و فرهنگ متفاوت می‌باشند، اما به نحوی همه آن‌ها با زبانی نرم و بدون تکلف به بیان مسائل جامعه با زبان طنز پرداخته و فکاهی و طنز آنان سلاحی برای انتقاد از حکومت‌ها و کشف عیوب سیستم حاکم و تلاش برای اصلاح و توسعه جامعه و خانواده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Humorous Literature in the Egyptian and Iranian Press: Political, Social and Cultural (Family, Women, Marriage) Themes in the Satires of Ahmad Rajab, Jalal Amer, Hossein Tawfiq and Abolghasem Halat

نویسندگان [English]

  • zahra norouzi 1
  • sayed babak farzaneh 2
  • sayed ebrahim arman 3
1 PhD student, Department of Arabic Language and Literature, Department of Science and Research, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Professor, Department of Arabic Language and Literature, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran
چکیده [English]

Humor is a form of satire in which reformist and social motives are usually discussed, so it can be said that humor is a means, not an end. This study uses the approach of the American school of comparative literature to examine the themes, elements and literature of political, social and cultural humor (family, women, marriage) in the satirical content of four Egyptian and Iranian satirists (Ahmad Rajab, Jalal Amer, Hossein Tawfiq, and Abolghasem Halat). The hypothesis of this research emphasizes the existence of common and influential political, social, and cultural themes and elements (family, women, and marriage) in the satire of the four satirists. The results showed that unlike Persian satire, many Arabic satires are harsh and vulgar. However, it can be said that all four writers, although they are from two different languages and cultures, have in a way expressed the issues of society in a soft and unassuming language with humorous content, and their humor is a weapon to criticize governments and discover the flaws of the ruling system and an attempt to reform and develop the society and the family.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Humorous Literature
  • Press
  • Ahmad Rajab
  • Jalal Amer
  • Hossein Tawfiq
  • Abolghasem Halat
الحوفی، احمد محمد (۲۰۰۵)، الفکاهة فی الأدب: اصولها و أنواعها، مصر: نهضة للطباعة والنشر و التوزیع.
اصلانی، محمدرضا (۱۳۸۵)، فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز. تهران: انتشارات کارون
برقعی، محمد باقر (۱۳۷۳)، سخنوران نامی معاصر ایران، ج ۲،نشر خرم.
پروین، ناصر الدین (۱۳۷۷)، تاریخ روزنامه نگاری ایرانیان و دیگر پارسی نویسان. ج ۱ و ۲، تهران: مرکز نشر دانشگاهی
پلارد، آرتور (۱۳۸۱)، طنز، ترجمه سعید سعید پور، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.
توفیق، عباس (۱۳۹۶)، چرا توفیق را توقیف کردند؟. تهران: هرمس.
توفیق، فریده (۱۳۸۴)، توفیق و کاکا توفیق. تهران: سنشر آبی.
داد، سیما (۱۳۸۲)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ اول از ویرایش جدید. تهران: مروارید
ذکریا، ابراهیم (لاتا)، سیکولوجیة الفکاهه و الضحک، مصر: مکتبه.
رجب، احمد (۱۹۹۰)، أی کلام. مصر.
................(لاتا)، نصف کلمة. قاهره: دار أخبار الیوم
................(۱۳۷۷)، همه چیز طبق ضوابط. ترجمه حسین سیدی، تهران: انتشارات برگ. 
جوادی، حسن (۱۳۸۲)، تاریخ طنز در ادبیات فارسی، تهران: کاروان
حالت، ابوالقاسم (۱۳۶۴)، کلیات دیوان حالت. تهران: شرکت چاپ و انتشارات علمی
................(۱۳۶۷)، دیوان خروس لاری. تهران: انتشارات سنایی .
(۱۳۶۸)، دیوان شوخ. تهران: انتشارات سنایی
..............(۱۳۷۲)، بچه ها برق آمده. تهران: انتشارات سنایی
..............(۱۳۷۷)، بحر طویل های هدهد میرزا. تهران: انتشارات سنایی
..............(۱۳۷۶)، مجموعه آثار طنز ابوالقاسم حالت. چاپ اول، تهران: انتشارات گوتنبرگ. حاکمی، اسماعیل. (لاتا). ادبیات معاصر. نشر دانشگاه پیام نور
حری، ابوالفضل (۱۳۸۷)، درباره طنز: رویکردی نوین به طنز و شوخ طبعی، چاپ اول، تهران: انتشارات سوره
حلبی، علی اصغر (۱۳۷۷)، تاریخ طنز و شوخ طبعی در ایران و جهان اسلامی، تهران: انتشارات بهبهانی
خاقانی اصفهانی، محمد (۱۳۹۳)، لغه الإعلام فی الصحافة العربیة و الفارسیة: الأبحاث السیاسیة و الإقتصادیة، قم: مجمع ذخائر اسلامی
رضوی، سید مسعود (۱۳۹۵)، تاریخ توفیق: سرگذشت طنز در مطبوعات ایران، تهران: نشر سوفیا.
روزبه، محمد رضا. (۱۳۸۱)، ادبیات معاصر ایران، تهران: انتشارات روزگار، ج ۲
ساکنیان دهکردی، مهسا (۱۳۸۷ بهار و تابستان)، «رویکردی به ادبیات طنز، با جستاری در شعر ابوالقاسم حالت». فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال سوم، شماره ۸ و ۹، ص۶۹-۹۴.
شمیسا، سیروس (۱۳۹۴)، انواع ادبی. تهران: نشر میترا
صدر، رویا (۱۳۸۴)، نگاهی به طنز امروز تهران: نشر سخن.
صلاحی، عمران (۱۳۹۵)، طنز در کاغذ کاهی، تهران: انتشارات مروارید.
صدر هاشمی، محمد (۱۳۶۴- ۱۳۶۳)، تاریخ جراید و مجلات ایران، اصفهان.
کسروی، احمد (۱۳۸۸)، تاریخ مشروطه. تهران: نشر کوشش
نبوی، ابراهیم (۱۳۹۵)، کاوشی در طنز ایران، ج۱ و ۲، تهران: جامعه ایرانیان.
عامر، جلال (۲۰۰۹)، مصر على کف عفریت. دار العین للنشر.
..............................................(۲۰۱۲)، قصر الکلام. مصر: دار الشروق.
................................................(۱۳۸۱)، فرهنگ فارسی معین یک جلدی بر اساس فرهنگ شش جلدی دکتر معین، تهران: انتشارات معین