خرد زنانه در اسطوره‌های ایران باستان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

اسطوره‌های باستانی، بیانگر حافظه تاریخی فرهنگ‌ها هستند. در این مقاله تلاش شده تا با واکاوی اسطوره‌ها، در جایگاه ناخودآگاه جمعی ایرانیان، بعد اجتماعی خرد زنانه بازیابی شود تا زنان نیز با ویژگی‌های عقلانی‌شان بتوانند دوشادوش مردان در مدیریت اجتماعی سهیم باشند.بدین منظور پس از تبیین و تحلیل خرد آریایی، اسطوره‌های ایزدبانوان و اسطوره‌های آفرینش با محوریت خرد زنانه بررسی شد و ظرفیت‌های ایرانی عقلانیت زنانه جهت شکل‌گیری تمدنی اخلاق‌مدار جمع‌آوری شدند. بازخوانی اسطوره‌ها نشان داد عقلانیت آریایی همان خرد اهورایی است که ذاتش با راست‌پنداری، راست‌گفتاری و راست‌کرداری عجین شده‌است و برخلاف عقل ابزاری مدرن، هرگز نمی‌توان آن را بدون اخلاق مهرورزانه تصور کرد. در این گفتمان، زنان با ویژگی‌های مادرانه‌شان ستوده می‌شوند و برخلاف اسطوره‌های یونانی مظهر غرایز نیستند تا در تقابل با عقل تمدن‌ساز مردانه باشند؛ همچنین زنان مادران جامعه و ریشه خردورزی اهورایی در اجتماع معرفی می‌شوند. بنابراین حذف زنان از تمدن‌سازی و مدیریت اجتماعی به منزله قطع ریشه‌های نوعدوستانه خردورزی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Feminine Rationality in Ancient Persian Mythology

نویسنده [English]

  • maryam saneapour
چکیده [English]

Ancient myths represent historical heritage of cultures. Through studying ancient Persian mythology, as a kind of collective Iranian unconscious, social aspects of feminine rationality has been sought in this paper; so they can participate in management of social affairs. For this reason, after explaining and analysis of Persian rationality, related goddesses and creation myths to feminine rationality have been studied, and Iranian rational feminine capabilities for establishing an ethic-oriented civilization have been gathered. Rereading myths showed that Persian rationality and wisdom of Ahura Mazda is the same which essentially based Good thoughts, good words, and good deeds that, unlike modern instrumental rationality, could not be seeing without ethic of kindness and altruism. In this discourse, women would be admired by their maternal abilities, and, dissimilar from their counterpart Greek myths, they are not symbols of instincts; therefore, they do not in contradiction to masculine civilization-making rationality. Women introduce as mothers’ of society and the origins of Ahura Mazdian reasoning in the social life. Thus, elimination of women from making civilization is to cutting the roots of altruistic rationality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • feminine rationality
  • Anahita
  • Mother Goddess
  • supreme spirit
-         ابوالقاسمی، محسن،1375، دستور زبان تاریخی،تهران، هرمس
-         اسماعیل پور، ابوالقاسم، 1377، اسطوره، بیان نمادین، چاپ اول، تهران: سروش
-         اینوسترانشف، کنستانتین، 1351، تحقیقاتی درباره ساسانیان، ترجمه کاظم کاظم زاده، تهران ، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-         بهار، مهرداد، 1375، پژوهشی در اساطیر ایران، ویراستار کتایون مزداپور، تهران: آگاه،
-         پورداوود، ابراهیم، 1307، یشت‌ها، به دستیاری دینشاه ایرانی، بمبئی
-         پورداوود، ابراهیم، 1337، یسنا، ج 1 و2(چاپ دوم) ابن سینا، تهران
-         تفضلی، احمد،1383، تاریخ ادبیات پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، چاپ چهارم، انتشارات سخن
-         حجازی، بنفشه،1370، زن به ظن تاریخ(چاپ اول)، تهران: شهرآب
-         دادگی، فرنبغ، 1378،بندهش، بهار، مهرداد، تهران: توس.
-         ‌دوستخواه‌، جلیل،1370، اوستا: کهن‌ترین سرودها و متنهای ایرانی،  تهران‌: مروارید.
-         دهخدا، علی اکبر،1377  لغت‌نامه، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهرانه
-         راشدمحصل،محمد تقی، 1385، وزیدگیهای زادسپرم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-         زرشناس، زهره، 1385، زن و واژه، موسسه فرهنگی انتشاراتی فَروَهَر.
-         سویمی ، جی. و مناسک، م. بی‌تا، اساطیرملل آسیایی، اساطیرپارسی وچینی،  جلداول،. ترجمۀ محمود مصور رحمانی و خسرو پورحسینی، تهران: مازیار.
-         صانع پور، مریم،1391، اسطوره شناسی یونانی و مدرنیته غربی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،
-         علوی،هدایت الله،1386، زن در ایران باستان، انتشارات آذر
-         قلی‌زاده، خسرو،1388، فرهنگ اساطیر ایرانی بر پایه متون پهلوی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
-     ملاک بهبهانی، امید،« چهره و نقش زن در آیین مانی»، زن در فرهنگ و هنر، پژوهش زنان، دورة 2، شمارة 2، زمستان 1389، 87-96.
-         میرفخرایی، مهشید،1382، بررسی هفت ها، موسسه فرهنگی انتشاراتی فروهر
-         نیبرگ، هنریک ساموئل، ۱۳۵۹،  دین‌های ایران باستان. ترجمه سیف‌الدین نجم‌آبادی، چاپ اول، تهران: دانشکده علوم توانبخشی. 
-         هینلز، جان راسل، شناخت اساطیر ایران، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران، چشمه، 1391،
-         یگر، ورنر،1376، پایدیا، ترجمه محمد حسن لطفی ، جلد یکم، خوارزمی، تهران 
-         یوسفی، آزیتا، 1387، زن در اساطیر ایران، انجمن زنان پژوهشگر تاریخ.
 
منابع انگلیسی
-         Armstrong, Karen, 2005, A Short History of Myth, Conongate Myth Series
-         Campbell, Joseph,1973, The Hero with a thousand face, Bollingen series, Perinceton University Press.
-         Hamilton, Edith, 1969, Mythology, Dorris Fielding Reid.
-         Jung, Carl, 1964, Man and His Symbols, Doubleday.
-         McPherran, Mark, 1996, The Religion of Socrates, The Pennsylvania State University Press.
-         Vico, Giumbattista, 1975, The Autobiography of Giumbattista Vico, Trans. From the Italian by Max Harold Fisch & Thomas Goddard, Bergin, Cornell University Press, Ithaca and London.