تفسیرهای قضایی از «عسر و حرج» در پرونده های خشونت جنسی زناشویی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشیار دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

یکی از شایعترین خشونتها علیه زنان، خشونتهای جنسی ارتکابی از سوی شوهر است. قانون، بزهدیدگی جنسی را بعنوان یکی از موجبات درخواست طلاق از سوی زوجه مورد شناسایی قرار نداده است، لذا بزهدیدگان، دادخواست خود را تحت عنوان «عسر و حرج»، تقدیم دادگاه مینمایند. از آنجا که قانونگذار، تعیین مصادیق عسر و حرج را به تفسیرهای قضایی واگذار کرده است، درباره شمول عنوان عسر و حرج بر خشونتهای جنسی میان قضات اتفاق نظر وجود ندارد. پرسش پژوهش آن است که در پرونده های طلاق به علت خشونت جنسی، قضات چه تفسیری از «عسر و حرج» دارند؟ روش پژوهش، کیفی است و بمنظور جمع آوری داده های مورد نیاز برای پاسخ به پرسش، از روش مصاحبه عمیق با 10 قاضی، 10 وکیل و 30 بزهدیده، تحلیل محتوای 20 دادنامه و مشاهده غیرمشارکتی استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان میدهند تفسیرهای قضایی تحت تأثیر عواملی نظیر کلیشه های قضایی، سیاستهای کاهش طلاق، فضای مردانه محاکم خانواده و اکراه زنان در بذل مهریه، از به رسمیت شناختن خشونتهای جنسی زناشویی بعنوان مصداقی از عسر و حرج طفره میروند. حمایت از بزهدیدگان، علاوه بر بازنگری در قوانین مربوط به موجبات طلاق، نیازمند حضور پررنگ تر قضات مشاور زن در محاکم خانواده می باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Judicial Interpretations of Hardship (Osro-Haraj) in Cases of Marital Sexual Violence

نویسندگان [English]

  • Zahra Nemati 1
  • mohamad farajiha 2
1 Ph.D Student in Criminal Law & Criminology, Tarbiat Modares University
2 Associate Professor, Faculty of law, Tarbiat Modares University
چکیده [English]

Sexual violence perpetrated by the husband is one of prevalent forms of domestic violence. Women victims of marital sexual violence take action for divorce. Because the law does not recognize sexual violence as a legitimate reason for divorce, they file Osro-Haraj lawsuits. Because the legislature has left the determination for such cases to judicial interpretation, there is rampant disagreement among judges. The purpose of this study is to determine what factors influence judicial interpretations of Osro-Haraj in divorce cases due to marital sexual violence. To find the answer to this question, the case study method was utilized, including in-depth interviews with 10 judges, 10 lawyers and 35 victims, content analysis of verdicts and non-participatory observation by attending court hearings. The findings reveal that judicial interpretations are influenced by factors such as the judicial stereotypes, policies that aim to keep divorce statistics low, the male-dominated nature of family courts, the wife's reluctance to forgo dowry, etc. The above-stipulated factors preclude the judicial system from recognizing marital sexual violence as a form of Osro-Haraj. In addition to amending and revising the divorce laws, protection of martial violence victims requires a transformation in the male-dominated nature of the courts by appointing female judges.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Female Judge
  • Judicial Interpretation
  • Marital Sexual Violence
  • Osro-Haraj
  • Stereotype

مراجع

  1. . قرآن کریم

    1. اسدی، لیلاسادات (1384)، «جایگاه عسر و حرج؛ قانون و رویه»، فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، شمارة 34 و 35.
    2. بابازاده، زهرا؛ آذری، هاجر (1398)، «حمایت از زنان بزه­دیدة خشونت جنسی خانگی در نظام عدالت کیفری ایران»، مطالعات حقوق کیفری و جرمشناسی، شمارة 2.
    3. بابازاده، زهرا (1396)، «خشونت جنسی خانگی در نظام حقوقی ایران»، پایان­نامة کارشناسی ارشد، مطالعات زنان، دانشگاه تربیت مدرس.
    4. 5. بهمن­پوری، عبدالله، جعفرپور، سهیلا (1396)، «جایگاه فقهی و حقوقی مهریه در نظام حقوقی ایران با تأکید بر قانون حمایت خانواده 1391»، فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، شمارة 67.
    5. پورجمال، یعقوب؛ پورپرموز، لیلا (1393)، «جایگاه قضاوت زنان در حقوق ایران با بررسی رویکرد قانون جدید حمایت از خانواده»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، شمارة 20.
    6. توجهی، عبدالعلی (1389)، «لزوم جرم­انگاری نشوز زوج»، مطالعات راهبردی زنان، شمارة 48.
    7. شاکری گلپایگیانی، طوبی؛ وحیدی، الهام؛ محبوبی شریعت­پناهی، نسیم­السادات (1395)، «جایگاه قضاوت زنان در فقه شیعه و حقوق ایران»، پژوهش­نامة زنان، شمارة 2.
    8. شکری، فریده؛ مؤمن، رقیه­سادات (1390)، «نقش قاعدة لاضرر در حق خودداری زن از تمکین خاص»، مطالعات راهبردی زنان، سال سیزدهم، شمارة 51.
    9. صفایی، سیدحسن؛ امامی، اسدالله (1383)، «مختصر حقوق خانواده»، چاپ هفتم، تهران: نشر میزان.
    10. فرجیها، محمد؛ نوبهار، رحیم؛ شاهبیگی، ایمان (1398)، «از تحریم تا تجریم تجاوز جنسی در روابط زوجین در پرتو نظریة تنظیم­گری پاسخگو»، پژوهش­نامة زنان، شمارة 3.
    11. محقق حلی (1408)، «شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام»، جلد دوم، قم: اسماعیلیان.
    12. میرمجیدی، سپیده (1398)، «آزادی عمل قضایی در برساخت مصادیق رفتارهای مجرمانه: مطالعة موردی پرونده­های تجاوز جنسی»، پژوهش­نامة زنان، شمارة 3.
    13. ناظریان، حسین؛ فرجیها، محمد؛ حبیب­زاده، محمدجعفر (1398)، «موانع دسترسی زنان متهم به جرایم جنسی به عدالت در پرتو نظریة مدونا-حور»، مطالعات حقوق کیفری و جرمشناسی، دورة 49، شمارة 1.
    14. نوبهار، رحیم؛ حسینی سیده ام­البنین (1397)، «حدود روابط جنسی زن و شوهر در چارچوب قاعدة معاشرت به معروف»، خانواده­پژوهی، شمارة 53.
    15. هدایت­نیا، فرج­الله؛ سید علیزاده گنجی، سیدجواد (1392)، «نشوز زوج در فقه و حقوق خانوادة جمهوری اسلامی»، حقوق اسلامی، شمارة 37.
    16. Ali Jackson, Nicky (2007), Encyclopedia of Domestic Violence, Routledge.
    17. Bagwell-Gray, Meredith, et al (2015), Intimate Partner Sexual Violence: A Review of Terms, Definitions and prevalence, Trauma Violence & Abuse Journal, Vol. 16.
    18. Breiding, Matthew, et al (2015), Intimate Partner Violence Surveillance Uniform Definition and Recommended Data Elements, Version 2.0, National Center for Injury Prevention and Control Atlanta, Georgia.
    19. Cooper, Krystal (2019), Madonna/Whore Dichotomy, The Encyclopedia of Women and Crime.
    20. Cusack, Simone (2014), Elimination Judicial Stereotyping: Equal Access to Justice for Women in Gender-Based Violence Cases, Genebra: Final paper submitted to the Office of the High Commissioner for Human Rights.
    21. Cusack, Simone (2013), The CEDAW as a Legal Framework for Transnational Discourses on Gender Stereotyping, Women's Human Rights, CEDAW in International, Regional, and National Law, Cambridge.
    22. Edwards, Katie M, et al (2011), Rape myths: History, individual and institutional-level presence, and implications for change, Sex roles, 65(11-12).
    23. Gill, Aisha; Harrison, Karen (2016), Police Responses to Intimate Partner Sexual Violence in South Asian Communities, Policing, A Journal of Policy and Practice.
    24. Goodwin, Michele (2015), Marital Rape: The Long Arch of Sexual Violence Against Women and Girls, American Journal of International Law, Unbound.
    25. Kilpatrick, Dean, et al (1988), Rape in Marriage and in Dating Relationships: How Bad Is It for Mental Health, Annals of the New York Academy of Sciences.
    26. Lonsway, Kimberly; Fitzgerald, Louise (1994), Rape Myths: In Review, Psychology of Women Quarterly.
    27. Nef, Susanne (2017), Discursive Problematization of Marital Rape from An Intercultural Perspective: An Empirical Analysis, Artha Journal of Social Sciences.
    28. Pillay, Navi (2014), Equality and Justice in the Courtroom, Huffington Post, 3 March.
    29. Ryan, Rebecca (1995), The sex right: A Legal History of the Marital Rape Exemption, Law & Social Inquiry.
    30. Sack, Emily (2009), Is Domestic Violence a Crime: Intimate Partner Rape as Allegory, John's J. Legal Comment.
    31. Susila, Muhammad Endriyo (2015), Islamic Perspective on Marital rape, Media Hukum.

    قوانین و اسناد

    1. قانون مدنی
    2. قانون حمایت خانواده (1391)
    3. روزنامة رسمی، سال 71، شمارة ۲۰۵۲۴، ویژه­نامة شمارة ۸۰۲، دوشنبه ۲ شهریور ۱۳۹۴، رأی وحدت رویة شمارة 741
    4. Declaration on the Elimination of Violence Against Women (1993)
    5. Handbook for Legislation on Violence against Women (2010)

     

پژوهش‌نامه زنان
دوره 13، شماره 42
اسفند 1401
صفحه 187-221

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 11 مهر 1400
  • تاریخ بازنگری: 13 آذر 1400
  • تاریخ پذیرش: 27 آذر 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار