فراترکیب مطالعات حجاب در ایران بعد از انقلاب اسلامی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

2 دانشیار، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

3 دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

10.30465/ws.2024.44669.3812

چکیده

هدف از انجام این تحقیق، فراترکیب مطالعات کیفی مرتبط با حجاب درایران بعد از انقلاب اسلامی است. قلمرو مطالعاتی پژوهش، جستجوی تعداد 811 منبع طی سال­های 1357 تا 1399 در دو سایت "پرتال جامع علوم انسانی" و "پایگاه علمی جهاد دانشگاهی" بوده که درمرحله اول، 76 منبع و در مرحله دوم و نهایی 53 منبع بر اساس تطابق محتوا و کیفیت منابع و نیز اعتبار(باورپذیری) و اعتماد(اطمینان­پذیری) یافته­ها، گزینش و مورد بررسی قرار گرفت. در نتایج پژوهش، دو مضمون کلی «حجاب سنتی» و «حجاب مدرن» استخراج شد. در حجاب سنتی، ویژگی حجاب، کارکرد حجاب، راهکارهای تقویت حجاب، استدلالهای پشتیبان برآمده از آموزه­های دینی، علل گرایش به حجاب، نحوه مواجهه با عدم رعایت حجاب در راستای تقویت تمایل به حجاب، پیامدهای بدحجابی و نحوه تصویرسازی آن در سایت­های داخلی در مقابل حجاب مدرن با ابتنا بر محورهای معنابخشی چون معنای حجاب، شکل حجاب، گونه­های حجاب، استدلالهای پشتیبان (نظری و تاریخی)، علل و زمینه­های بدحجابی و نحوه مواجهه با آن، وضعیت حجاب و چگونگی تصویرسازی حجاب در سایت­های خارجی، در دو سر یک طیف قرار گرفت. در پیوند با این مقولات، شبکه معنایی متفاوتی به تصویر کشیده شد که در پرتو روابط موجود میان سطوح مختلف آن­ها «الگوی مفهومی حجاب» انتزاع شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Meta-Synthesis of Hijab Studies in Iran aftermass the Islamic Revolution

نویسندگان [English]

  • sahar naghipoor eivaki 1
  • Narges Nikkhah Ghamsari 2
  • Mohammad Javad GholamReza Kashi 3
  • Mohammad Ganji 2
1 Ph.D. Student, Department of Social Sciences, University of Kashan, Kashan, Iran
2 Associate Professor, Department of Social Sciences, University of Kashan, Kashan, Iran
3 Associate Professor, Department of Political Sciences, University of Allameh Tabatabaei, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of this research qualitative studies meta- synthesis related to hijab in Iran after the Islamic Revolution. The source of the research was from the 811 bases during the 1357- 1399 in two scientific sites. At first stage, 76 sources and in the second 53 sources were found based on content matching. The quality of the sources as well as the credibility and reliability of the findings were examined. As results, two general themes of "traditional hijab" and "modern hijab" were extracted. The traditional hijab was consisting of the characteristics, function and solutions to strengthen the hijab, the supporting arguments from religious teachings, the reasons for the tendency to wear, how to deal with non-observance of the hijab in order to strengthen the desire to wear The consequences of bad hijab and how to portray it in domestic websites compared to modern hijab, considering the meaning-making axes such as the meaning, shape, types of hijab, supporting arguments, the causes and contexts of bad hijab and how to deal with it, the status of the hijab and how to portray the hijab in Foreign sites were placed at two ends of a spectrum. In the light of existing relationships between their different levels, the "conceptual model of hijab" was abstracted.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hijab
  • traditional hijab
  • modern hijab
  • conceptual pattern
  • meta-Synthesis
ابیلی، خدایار، حاج­خزیمه، مجتبی و پورکریمی، جواد (1399)، شناسایی مولفه­های مدیریت ناب در دانشگاه­ها و موسسات آموزش عالی(یک مطالعه­ی فراترکیب)، مدیریت در دانشگاه اسلامی، 9(2)، 256-241.
ایمنی، معصومه، باقری، احمد و رحمان­ستایش، محمدکاظم (1399)، پژوهش­نامه اسلامی زنان و خانواده، 8(19)، 157-177.
اینگلهارت، رونالد و نوریس، پیپا (1387)، مقدس و عرفی(دین و سیاست در جهان)، چاپ اول، تهران: کویر.
اینگلهارت، رونالد (1400)، تحول فرهنگی، ترجمه­ی بهزاد عطارزاده، تهران: علمی-فرهنگی.
اینگلهارت، رونالد (1395)، تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، ترجمه­ی مریم وتر، تهران: کویر.
انتصارفومنی، غلامحسین، کاوندی، سحر، کمالی، نقی، انتصارفومنی، منصوره و انتصارفومنی، فاطمه (1393)، مقایسه مصونیت اجتماعی و سلامت روانی زنان باحجاب و بدحجاب، زن و مطالعات خانواده، 7(26)، 22-7.
جعفری­نژاد، نوید، مقبل­باعرض، عباس و آذر، عادل (1393)، شناسایی و استخراج مولفه­های اصلی مدیریت ریسک سازمان با استفاده از روش فراترکیب، چشم­انداز مدیریت صنعتی، 15، 107-85.
جواهری، فاطمه (1387)، بدن و دلالت­های فرهنگی-اجتماعی آن، مطالعات فرهنگ ارتباطات،9(1)، 37-80.
حقیقی، مژگان (1396)، حجاب و عاملیت ابژه­ها: مواجهه زنان و ابژه­های پوشش بعد از انقلاب اسلامی، پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد، کرمانشاه: گروه علوم اجتماعی دانشگاه رازی.
ده­یادگاری، سعید، مشبکی­اصفهانی، اصغر، بستام، هادی و الیاسی، نبی­الله (1396)، ارائه الگوی ساختاری عوامل موثر بر قصد خرید پوشاک حجاب در زنان، فصلنامه فرهنگی-تربیتی زنان و خانواده، 11(38)، 30-7.
زاهد، سیدسعید، و کاوه، مهدی (1391)، گفتمان­های پوشش ملی در ایران، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران،1(4)، 49-74.
زاهدیان، محمدحسین و صدری­ارحامی، محمد (1399)، بررسی جایگاه حجاب در حقوق بشر از دیدگاه نظریه جهانشمولی و نسبی­گرایی، نشریه علمی فرهنگی-تربیتی زنان و خانواده، 15(52)، 105-89.
شاکری­نژاد، محسن (1398)، شاخص­های عفاف و حجاب در شخصیت­های زنان تحصیل­کرده سریال­های تلویزیونی ایرانی، مطالعات راهبردی زنان، 21(83)، 52-31.
شهانواز، سارا و آزاده، منصوره­اعظم (1397)، فراترکیب مطالعات تجرد در ایران، مطالعات اجتماعی-روان­شناختی زنان، 16(4)، 43-78.
شهبازی­سلطانی، محمد و خدابنده­بایگی، ایمان (1389)، بررسی نظرهای کاربران فضای مجازی در خصوص اخبار منتشره در خبرگزاری­های داخلی و خارجی فارسی­زبان پیرامون پدیده­ی"دختران خیابان انقلاب"، رسانه، 30(4)، 91-71.
فوکو، میشل (1398)، مراقبت و تنبیه(تولد زندان)، ترجمه­ی نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، چاپ شانزدهم، تهران: نی.
کاظم­پور ساریدرق، الهام، یاری، جهانگیر، سفیری، خدیجه، معروف­پور، مینا، قلی­پور، آرزو، جوانمرد، غلامحسین،گل­محمدزاده، زینب و عبدالله­پور، نازی (1397)، بررسی تحلیلی حجاب از دیدگاه ادیان اسلامی(اسلام، یهود و مسیحیت). فصلنامه زن و مطالعات خانواده، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد تبریز)، 10(38)، 97-69.
کریگان، کیت (1396)، جامعه­شناسی بدن (نظریه­های مدرن، پست­مدرن و پساساختارگرایانه)، ترجمه محسن ناصری­راد، چاپ دوم، تهران: نقش­و­نگار.
کسرایی، محمدسالار، رضایی، محمد و مرادخانی، همایون (1391)، فراتحلیل پوشش اسلامی در پژوهش­های اجتماعی و فرهنگی، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 8(26)، 170-133.
گیدنز، آنتونی (1388)، چشم­اندازهای جهانی، ترجمه­ی محمدرضا جلایی­پور، چاپ سوم، تهران: طرح نو.
گیدنز، آنتونی (1388)، تجدد و تشخص (جامعه، هویت شخصی در عصر جدید)، ترجمه­ی ناصر موفقیان، چاپ ششم، تهران: نی.
گیدنز، آنتونی (1389)، جامعه­شناسی(با تجدیدنظر کامل و روزآمد شده)، ترجمه­ی حسن چاوشیان، چاپ پنجم، تهران: نی.
محمدحسین­زاده، معصومه، سعیدی­رضوانی، محمود، امین­خندقی، مقصود، مهرام، بهروز و تقی­پور، علی (1398)، افول ارزش­های عفاف و حجاب در دانشکده پزشکی(یک مطالعه پدیدارشناسی)، تربیت اسلامی، 15(32)، 53-33.
محمودی، مرتضی و بابایی، محمدعلی (1399)، مبانی جرم­انگاری عدم رعایت حجاب شرعی در حقوق کیفری ایران، پژوهشنامه حقوق کیفری، 11(1)، 274-253.
مجیدی، حسن و نیک­ملکی، محمد (1391)، بررسی ارزش­های دینی در اخبار دینی شبکه­های سیما در سال 1388، دین و ارتباطات، 19(2)، پیاپی042)، 80-37.
مرادخانی، همایون (1396)، رویه­های به گفتمان درآوردن نحوه­ی پوشش زنان پس از انقلاب اسلامی، مطالعات جامعه­شناختی، 24(1)، 203-171.
نعمتی­فر، نصرت­الله و صفورایی­پاریزی، محمدمهدی (1398)، بررسی تأثیر استفاده از شبکه­های اجتماعی بر حجاب و پوشش کاربران با تآکید بر ابعاد دین­داری(مورد مطالعه: کاربران زن شبکه اجتماعی اینستاگرام)، دین و ارتباطات، 26(1)، 335-362.
نوریس، پیپا و اینگلهارت، رونالد (1397)، جهانی­شدن و تنوع فرهنگی، ترجمه­ی عبدالله فاضلی و ساجده علامه، چاپ دوم، تهران: کویر.
نیکخواه­قمصری، نرگس و صادقی­فسایی، سهیلا (1391)، زنان فراتر از نقش­های سنتی: بررسی جایگاه زن در کلام امام خمینی(ره)، زن در فرهنگ و هنر، 4(2)،24-5.
همیلتون، ملکم (1389)، جامعه­شناسی دین، ترجمه­ی محسن ثلاثی، چاپ دوم، تهران: ثالث.
Butler, Judith (1990). Gender Trouble: Feminism and the subversion of Identity. New York; Routledge.
Nayar, Shoba, & Stanley Mandy (2015). Qualitative Research Methodologies for Occupational Science and Therapy, Taylor and Francis Group, New York and London.
Sandelowski, Margarete., & Barroso, Julie (2006). Handbook for synthesizing qualitative research. Springer publishing company.
Sedghi, Hamideh (2020). Conflictual Identities: The State and Feminist Women in the Islamic Republic of Iran, Journal of Women of the Middle East and the Islamic World, 18, 96–113.
Sharifi, Nafiseh (2018). Female Bodies and Sexuality in Iran and the Search for Defiance, School of Oriental and African Studies London, UK, Springer International Publishing.
Timulak, L (2009). Meta-analysis of qualitative studies: A tool for reviewing qualitative research findings in psychotherapy. Psychotherapy Research, Volume 19, pp. 591-600.